خبرنگاران چالش های فراوری فیلم تئاتر ایرانی برای مخاطب جهانی - شیوا مارکت

اول دسامبر سال 2020 میلادی مطابق با 11 آذر 1399 خبر انتشار فیلم تئاتر من ترامپ نیستم! در تارنمای آمازون به عنوان معتبرترین و شناخته شده ترین بستر ارائه دهنده محصولات تصویری (تئاتر، سینما و تلویزیون) در دنیا که اثری فراوری شده هنرمندان ایرانی به تهیه نمایندگی و کارگردانی رضا خرم و نویسندگی علی محمدرحیمی با حضور رضا فیاضی به عنوان بازیگر نقش دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکاست، موج خبری را در رسانه ها همچنین نظرهای مخاطبان دنیای همراه داشت. در ادامه و به فاصله گذشت پنج روز از این اتفاق، در 16 آذرماه 1399، برای نخستین بار خبر شروع اکران دنیای فیلم تئاتر من ترامپ نیستم! در رسانه های داخلی نیز بازتاب پیدا کرد و با سرعت بالایی میان مخاطبان چرخید.

بی تردید فراوری اثری جهت ارائه و پخش بین المللی در تارنمای معتبر و شناخته شده چون آمازون که آن آثار نه تنها باید از کیفیتی بالا و مطلوب برخوردار باشند که باید با استانداردهای روز دنیا در قالب فراوری آثار تصویری در شکل و ماهیت سینمایی، تلویزیونی و تئاتری تطبیق داشته باشد تا آمازون چنین آثاری را برای پخش و ارائه به مخاطبان دنیای بپذیرد.

بعد از گفت وگوهای خبرنگاران با رضا خرمو رضا فیاضی درباره ماهیت، شکل گیری و چگونگی فراوری این اثر با بهزاد صدیقی دراماتورژ و مدیر فراوری این فیلم تئاتر درباره تجربه، ویژگی ها، خصوصیات، شیوه فراوری و نگارش و فراز و فرودهای آن با تمام ویژگی های نخستینش گفت وگو کردیم. عکس های میان گزارش از بهنام صدیقی است.

من ترامپ نیستم! ابتدا قرار بود به شکل تئاتر فراوری شود نه فیلم تئاتر

بهزاد صدیقی را اغلب در مقام نمایش نامه نویس و کارگردان می شناسیم، اما در فیلم تئاتر من ترامپ نیستم! در مقام دراماتورژ و مدیر فراوری فعالیت دارید. این تغییر صندلی دلیل خاصی داشت؟

البته من در تئاتر علاوه بر نمایش نامه نویسی و کارگردانی، چندین تجربه دراماتورژی هم داشته ام و یک تجربه مدیر فراوریی تئاتر را هم به انجام رسانده ام. نمایش نامه نویسی، کارگردانی و دراماتورژ تئاتر از دغدغه های همیشگی ام بوده و هست ولی مدیریت فراوری را صرفا به پیشنهاد و درخواست دوستانی که در حوزه تئاتر تصمیم گرفته بودند نمایشی حرفه ای فراوری نمایند، انجام دادم. علی رغم این که دغدغه زیادی برای مسئولیت مدیرفراوریی ندارم، معتقدم حضور مدیر فراوری برای فراوری تئاتر حرفه ای و اساسن برای حرفه ای شدن تئاتر ایران، لازم و لازم است.

طرح و نگارش این اثر چگونه شکل گرفت؟

نگارش و فراوری این کار بازمی شود به زمستان سال 1398؛ پیش از این رضا خرم (تهیه نماینده و کارگردان فیلم تئاتر من ترامپ نیستم) که از دوستان قدیمی من است، نگارش این کار را به من پیشنهاد داده بود. اما چون آن موقع به عنوان دبیر درگیر کار خطیر دومین جشنواره تئاتر اکبر رادی بودم و ایشان نمایش نامه این کار را تا پیش از نوروز سال 99 از این جانب می خواستند، این پیشنهاد را نپذیرفتم.

به همین دلیل پیشنهاد دادم علی محمدرحیمی که از نمایش نامه نویسان خوب، کار نگارش این اثر را برعهده بگیرد. پیش از نگارش متن این اثر من، علی محمدرحیمی و رضا خرم به طور هفتگی و در طی چندین جلسه و چندین هفته، درباره موضوعات، شخصیت ها و قصه های فرعی و موقعیت های این نمایش نامه صحبت می کردیم و آقای محمدرحیمی نسخه اولیه متن نمایش نامه من ترامپ نیستم را بعد از سرانجام تعطیلات نوروز 99 نوشت و تحویل داد. بعد از آن من به عنوان دراماتورژ روی این متن کار کردم.

از ابتدا قرار بود این اثر به صورت فیلم تئاتر فراوری شود؟

خیر؛ در ابتدا قرار بود این اثر در تئاتر صحنه ای برای اجرا در آمریکا فراوری شود اما بعد به دلیل شرایط کرونا، تصمیم گرفتیم تا در قالب فیلم تئاتر این اثر را فراوری و برای پخش دنیای آماده و بتوانیم با مخاطبان بیش تری ارتباط برقرار کنیم. در جلسات متعدد و زیادی تیم سه نفره ما (من، خرم و محمدرحیمی) درباره دیالوگ ها و شخصیت ها، و سایر عناصر متن این نمایش نامه و اجرا به بحث و گفتگو می پرداختیم و کار را به شرایط فراوری رساندیم.

در این میان متن بارها و بارها در گروه ما دچار تغییر شد و باز هم هر بار پس از تغییراتی که لازم بود انجام شود، توسط علی محمدرحیمی بازنویسی می شد. به هرحال تجربه فراوری فیلم تئاتر یا تئاتری در ایران که برای پخش در بسترهای مختلف مجازی ضبط می شود و از همان ابتدای فراوری، هدف اول آن مخاطبان خارج از ایران در نظر گرفته و تعریف می شود، تجربه تازه و جدیدی بود؛ از این نظر هم که نخستین تجربه این چنینی در ایران محسوب می شد و توسط هنرمندان ایرانی فراوری می شد، به نظرم تجربه خوبی بود.

هیچ چیز قطعی نیست و ممکن است اشتباهات ما را دیگران بهتر ببینند

چطور دراماتورژی و فراوری این کار را پذیرفتید؟

یکی از دلایلی که در واقع این کار را پذیرفتم، جدا از آن که پیش نهادش از سوی رضا خرم به عنوان دوست قدیمی ام مطرح شده بود، پیش نهادی بود که او در ابتدا مطرح نموده بود؛ گفت فراوری اثری را دستور کارمان قرار دهیم که موضوع آن شخصیتی است که هم حضور فیزیکی و دنیای دارد و هم هنوز در رأس اخبار سراسر دنیا است.

نکته مهم بعدی این بود که این تئاتر یا فیلم تئاتر از ابتدا قرار بود به زبان انگلیسی تمرین و فراوری شود. ابتدا نمایش نامه به فارسی نوشته شد و بعد آقای محمدسعید سعادت صدر به عنوان مترجم، آن را به انگلیسی ترجمه کرد و در این میان به سبب تغییرات مختلف، متن هم چندین بار ترجمه شد؛ این گونه نبود که ما فقط ویراست نهایی نمایش نامه را به مترجم بدهیم تا ترجمه کند.

چون قرارمان از همان ابتدا این بود که اگر در هر بار نوشتن، متن به نقطه مطلوبی رسید، ترجمه شود چرا که پیش بینی و برنامه ریزی نموده بودیم که فراوری این اثر قبل از انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا به سرانجام برسد و بتوانیم بر اساس برنامه ریزی فراوری آن را آماده پخش کنیم اما به دلیل مواردی هم چون تدوین، صداگذاری و دوبله و انتخاب دوبلور نقش ترامپ، آپلود کردن بر بستر وب سایت آمازون و مسائل فنی آن، فرآیندی نسبتن طولانی و زمان بر را بر سر راه فراوری آن به وجود آورد؛ البته هدف غایی ما آن بود که فیلم تئاتری مطلوب با استانداردهای دنیای فراوری کنیم.

اگرچه ممکن است در طول کار و بعد از دیده شدن نقص هایی داشته باشد چون هیچ چیز از نظر من قطعی و کامل نیست و همواره در هر کاری نقص هایی هر چند کوچک ممکن است وجود داشته باشد. تمام کوشش خود را کردیم تا با استانداردهای روز دنیا این کار را فراوری کنیم و خوش بختانه خرم به عنوان تهیه نماینده از هیچ کاری کم نگذاشت؛ در فراوری این اثر علاوه بر رضایت قلبی و فکری تهیه نماینده، همه عوامل از حضور و مشارکت و همکاری خود در آن رضایت داشتند.

ادعایی نداریم که کار ما بی عیب و نقص است!

اولین تجربه فراوری اثر به زبان انگلیسی در حوزه فیلم تئاتر و انتخاب مخاطبان هدف در سطح بین المللی، به خودی خود چالش برانگیز است. از سوی دیگر آیا انتخاب شخصیتی هم چون ترامپ چه به عنوان فردی سیاسی و چه به عنوان شخص حقیقی در دنیا که شخصیت قابل احترام و معقولی به شمار نمی رود، فراوری این اثر را با خطرپذیریِ شکست و عدم اقبال مخاطبان روبرو نمی کرد؟

درست است؛ چالش های فراوری این اثر متعدد و پرشمار بودند. به ویژه در بحث انتخاب ترامپ و توجیه پذیر بودن این انتخاب با موارد متعددی روبرو بودیم. البته این چالش ها به دلایل مختلف برای من بسیار جذاب بود. یکی آن که پیش از این هم به آن اشاره کردم ترامپ موضوع و شخصیت دنیای بود و چنین درامی برای چنین شخصیتی با حال و هوای کمدی نوشته نشده بود.

اگر شما درباره تمام محتواهایی که در قالب فیلم و درام و با موضوع و شخصیت ترامپ نگاه کنید و در فضاهای مجازی در این باره جست وجو کنید، اثری درباره شخصیت ترامپ با این شکل و شمایل و درام کمدی پیدا نخواهید کرد. بدیع و جدید بودن موضوع این درام، به خصوص در ایران، برای من بسیار جذاب بود و البته می دانستیم قدم گذاشتن در این وادی کار بسیار سختی خواهد بود. قرار بود این اثر به زبان انگلیسی ترجمه و فراوری شود. این هم چالش عظیم دیگری بود که بتوانیم بازیگرانی را انتخاب کنیم که از پس چنین چالشی برآیند. بازیگرانی که بتوانند به زبان انگلیسی تمرین نمایند و بتوانند نقش ها را به زبان انگلیسی از آن خود نموده و به خوبی بازی و اجرا نمایند.

چالش بعدی من با این کار، مسئولیتم به عنوان دراماتورژ بود. مثلا در بحث انتخاب بازیگران باید هنرمندانی را انتخاب می کردیم که اگر به زبان انگلیسی هم تسلط نداشتند، بتوانند این تسلط را در طول تمرین با حضور مربی زبان انگلیسی که در خدمت فراوری این کار بود، به دست آورند. خوشبختانه حورا پاکیزه دل به عنوان مربی زبان انگلیسی، خیلی خوب از پس این مواردی که می خواستیم در نوع لحن، بیان و ترجمه برآمدند. حتی اگر ایراد و اشکالی در ترجمه وجود داشت، به ما یادآوری می کرد. این ها چالش های مهمی در حوزه دراماتورژی این کار بود و چالش نهایی و مهم تر آن بود که بتوانیم کاری در قد و قواره یک فیلم تئاتر دنیای و قابل دفاع و استاندارد برسیم. این خود کار سختی بود؛ برای آن که نمونه آن در ایران اصلاً اتفاق نیفتاده بود. همین مسئله انجام این کار را برای ما سخت می کرد. هیچ ادعایی هم نداریم که بگوییم کار ما بهترین است.

چه بسا احتمالاً در آینده آثاری توسط گروه های تئاتر و فیلم ایرانی فراوری شود که ممکن است بسیار بهتر از اثر ما باشد. طبیعتاً تجربه های بعدی، به خصوص برای گروه ما بهتر و راحت تر خواهد بود. برای آن که دیگر تمام مسائل فراوری این گونه کارها را می شناسیم. اگر این کار در آینده استمرار داشته باشد، این مسائل قطعاً و قطعاً کمتر خواهد بود و می توانیم فراوریات بسیار بهتری را نیز در پیش داشته باشیم.

ارتباط یا عدم ارتباط مخاطب با این اثر به سلیقه و نگاه او بازمی شود

فراوری چنین کاری در حوزه فیلم تئاتر با توجه به شناخت و ذائقه مخاطب داخلی شاید چندان کار دشواری نباشد؛ اما با توجه به انتخاب مخاطبان هدف شما یعنی مخاطبان دنیای، در فراوری این اثر چه ویژگی ها و نکاتی را مدنظر قرار دادید تا بتوانید به استانداردهای دنیای دست پیدا کنید؟

فراوری این اثر برای مخاطبان ایرانی یا دنیای شاید تفاوت چندانی نداشته باشد. تفاوت بیش تر در آن است که وقتی تصمیمی می گیرید، بتوانید با سنجش تمامی جوانب، آن را عملیاتی کنید. فیلم تئاتر من ترامپ نیستم! از استانداردهای دنیای چیزی کم ندارد. شاید به دلیل محدودیت های فنی و تکنیکی نسبت به کشورهای پیش رفته امکانات ما کم تر باشد اما فراوری این گونه آثار برای مخاطبان دنیای با استانداردهای بین المللی امکان پذیر است. شخصا معتقدم که گاهی محدودیت ها باعث می شود که خلاقیت های یک گروه یا یک هنرمند بهتر خود را نشان دهد و حتا خلاقیت های جدیدی داشته باشند که بتوانند هم به هدف خود برسند و هم حرف شان را بزنند. به عنوان مثال یکی از محدودیت های ما در این کار از همان اول که به این قضیه فکر کردیم و انتخاب مان همان بود، این بود که ترامپ را در موقعیت داستان و درام در سونا نشان دهیم، طبیعتاً بازیگرها و شخصیت اصلی باید بدون پوشش معمولی و با پوشش مخصوص سونا و استخر مقابل دوربین قرار می گرفتند.

نشان دادن چنین درامی برای مخاطب ایرانی و مجوزهایی که می بایست برای آن گرفته می شد، سخت به نظر می رسید و کارمان را دچار چالش می کرد. برای همین کارمان را با همه محدودیت های ممکن و تمهیداتی که در طراحی لباس برای شخصیت ها و خود قصه و کاراکترهایی که مقابل ترامپ قرار می گیرند، آماده کردیم و پیش بردیم. این ها مسائلی بود که ما قبل از فراوری و ضبط با آن روبه رو بودیم و یا در زمان پیش فراوری به آن ها فکر می کردیم. چون اعتقاد داشتیم تمامی مسائل و مسائل می تواند قابل حل باشد.

اگر این فلیم تئاتر در ایران پخش شود و به نمایش در آید، مخاطب ایرانی چه قدر از آن استقبال می نماید؟

به نظرم از آن استقبال می نماید؛ اما بر این مسئله نیز واقف هستیم که ممکن است مخاطبی این سوژه را بپسندد و مخاطبی ممکن است این سوژه را نپسندد. این دیگر به طرز سلیقه و فکر جامعه ما، مثل هر مخاطبی که در تمام دنیا با چنین آثاری روبرو می شود، باز می شود.

بازخوردهای اولیه بیش تر همراه با رضایت بوده تا نگاه انتقادی

برای دیده شدن بیش تر این اثر چه اقداماتی صورت گرفته است؟

تردیدی در این مسئله وجود ندارد که فیلم تئاتر من ترامپ نیستم! برای رسیدن به سطح مطلوب مخاطبان، هنوز به تبلیغات وسیع تری در سطح دنیای احتیاج دارد. هنوز این کار آن طور که باید دیده شود، دیده نشده است. تبلیغات این کار نیز در پلتفرم آمازون در حال اجرا است و آن طور که به وسیله تهیه نماینده شنیده ام، اقدامات برنامه ریزی شده ای برای انجام تبلیغات آن دارد صورت می گیرد. در حوزه تبلیغات داخلی قطعا قبل از پخش در ایران تبلیغاتی صورت خواهد گرفت اما اطلاع رسانی رسانه ای آن صورت گرفته که با نزدیک شدن پخش داخلی آن در فضاهای مجازی تبلیغاتی هم صورت خواهد گرفت.

باتوجه به گذشت یک ماه از پخش این اثر در بستر دنیای آمازون، آیا بازخوردی از زبان مخاطبان دنیای این کار به دست شما و یا گروه رسیده است؟

تا کنون بعضی از دوستان خارج از ایران، از پخش این اثر در وب سایت آمازون آگاه شدند و این اثر را دیدند. بعضی از نظرهایی که مخاطبان به مرور در ذیل این فیلم تئاتر در تارنمای آمازون گذاشته اند، نشان می دهد عموماً آرا همراه با رضایت مخاطب بوده است. هنوز نظر منفی نشنیده و ندیده ام. البته ممکن است با افزوده شدن بر دامنه مخاطبان، شاهد تضارب آرا و سلیقه های مختلف هم باشیم. حتی ممکن است بعد از گذشت زمان مناسبی، بعضی از افراد با نگاه کارشناسانه، اشکالات ما را در فراوری این اثر بازگو نمایند. کسانی که از دور و نزدیک ممکن است که دستی بر آتش فراوری آثار تصویری چه در فراوری آثار سینمایی و چه در فراوری فیلم تئاترها یا تله تئاتر تجربه هایی داشته باشند. از سویی دیگر مخاطبان آن سوی آب ها که تجربه دیدن چنین آثاری را در فضای فرهنگی خود داشته اند، قطعاً نظرات مختلف و متفاوتی را عنوان خواهند کرد و بی تردید آن ها می توانند نواقص و آسیب های موجود در این اثر را بهتر به ما گوشزد نمایند، زیرا ما تجربه فراوری چنین آثاری را تا به حال نداشته ایم. در حالی که آن ها به وفور و به دفعات زیادی چنین آثاری را به شکل تلویزیونی و یا به شکل فضای مجازی مشاهده نموده اند. انتخاب عوامل حرفه ای از مهمترین اصول برای فراوری کاری حرفه ای است.

به نظر شما محاسن و معایب این فیلم تئاتر چیست؟

نواقص و کاستی های این اثر کم تر از محاسن و ویژگی های مثبت آن باشد. برای آن که در گروه مان با حساسیت زیاد و با درایت و دقت تمام سعی کردیم به فراوری مطلوبی برسیم. حداقل آن که کوشش کردیم در وهله اول از کار خودمان رضایت داشته باشیم؛ چون معتقدیم اگر عوامل کار چه به عنوان بازیگر، چه به عنوان نویسنده و کارگردان یا طراح یا هر مسئولیت دیگر از کارشان رضایت داشته باشند، به ارتباط بهتری با مخاطب خواهند رسید. از سوی دیگر وقتی که عوامل و گروه فراوری از هنرمندان حرفه ای انتخاب می شوند، طبیعتاً کار به سمت فراوری مطلوب، حرفه ای تر و با استانداردهای بهتر حرکت می نماید و نزدیک می شود.

انتظار نیز همین است؛ تمام کوشش خود را برای رسیدن به حد استانداردهای مطلوب و دنیای انجام به کار گرفتیم اما در سوی دیگر این معادله، مخاطبانی قرار دارند که هر یک با آرای متفاوت و سلایق رنگارنگ در روبروه با این اثر قرار می گیرند. ممکن است که با توجه به همان نگاهِ متفاوت، سلایق متنوع و رنگارنگ شان، نظرات و آرای متفاوتی داشته باشند و اشکالاتی را بیان نمایند که در دل کار بوده باشد. البته این هم مسئله ای طبیعی است، اما تمام سعی مان بر آن بود که کاری مطلوب را برای مخاطب دنیای فراوری کنیم.

ظرفیت فراوری آثار دنیای را داریم اما بعضی امکانات مان محدود است

بر فراوری اثری در سطح استاندارد دنیای تأکید داشتید. در کنار عیار حرفه ای تمام عوامل فراوری این اثر، آیا هنرمندان و ابزار فنی فراوری چنین آثاری منطبق با استانداردهای دنیای در ایران وجود دارد؟

ما ظرفیت فراوری خلق اثر با استانداردهای دنیای و موضوعات دنیای را داریم. اما در شرایط فراوری، وقتی صحبت از فیلم تئاتر به میان می آید و پای مسائلی چون دوربین، صحنه و مقولات فنی برای تهیه چنین آثاری مطرح می شود، متوجه می شویم که امکانات فنی ما برای چنین کارهایی محدود و کم است. حتی در فراوریات سینمایی نیز متوجه می شویم که تا چه حد دچار کمبود، کاستی و خلاء هستیم. در واقع در مراحل فراوری و امکانات فنی و صحنه ای، متوجه این محدودیت ها و کاستی ها می شویم؛ چون تا پیش از این، چنین تجربه هایی را نداشته ایم و تازه متوجه می شویم چقدر از دیگر کشورهای پیش رفته عقب هستیم. البته در بخش فیلم برداری یا نورپردازی با وجود امکاناتی که امروز در اختیار داریم اگر نگوییم از کشورهایی جلوتر هستیم، اما در حد مطلوبی قرار داریم. ولی در بخش متن دراماتیک یا جلوه های بصری هنوز خیلی کار داریم.

تسلط نسل جدید به زبان دنیای بسیار بیشتر از نسل های پیشین است

سطح بازیگری ما را برای حضور در چنین فراوریاتی را چگونه می بینید؟

بازیگران با استعداد، خلاق و توانمندی در عرصه سینما و تئاتر داریم. ولی آن ها وقتی که با چنین اثری روبرو می شوند و وقتی من به عنوان نمایش نامه نویس و کارگردان یا دراماتورژ می بینم چنین محصولی برای اثرگذاری و ارتباط گیری با مخاطب دنیای، باید به زبان دیگری غیر از زبان مادری سرزمینم فراوری شود، متوجه می شوم که تا چه حد دچار ضعف، کمبود و کاستی هستیم. شاید به تعداد انگشتانِ دو دست نیز نتوانیم بازیگرانی مسلط به زبان انگلیسی در داخل کشور پیدا کنیم. البته نسل جدید به دلایلی که بر کسی پوشیده نیست، قطعاً تسلط شان به زبان انگلیلسی بسیار بهتر از بازیگران نسل قبل است. نکته مهم دیگر که نباید آن را فراموش کنیم این است که شرایط فراوری چنین کارهایی نیز تا به حال در کشور ما وجود نداشته. در طول زمانِ پیش فراوری این کار، وقتی بازیگرانی را دعوت می کردیم تا با آن ها برای همکاری در این پروژه صحبت کنیم، بعضی پس از صحبت های اولیه متوجه می شدند که کار قرار است به زبان انگلیسی فراوری شود، گمان می کردند که من یا کارگردان در حال شوخی کردن با آن ها هستیم. وقتی صحبت ها و توضیحات ما را می شنیدند، قانع می شدند.

صحبت سرانجامی؟

با همه مسائلی که سر راه فراوری چنین آثاری در ایران وجود دارد، امیدوارم هم مسائل فراوری این نوع آثار کم و کم تر شود و هم با کارهایی که تهیه نماینده این اثر برای زیرنویس به زبان های مختلف انجام داده ، این کار بیش تر و بهتر دیده شود و هم این که با دوبله آن به زبان فارسی، به زودی شرایطی فراهم شود که مخاطبان ایرانی بتوانند تجربه روبروه با فیلم تئاتر من ترامپ نیستم را پیدا نمایند.

وبلاگ باتسک: باتسک: دارالترجمه آنلاین، مترجم متن هوشمند