گزارش خبرنگاران ، گرجستان و چالش های پیش روی بندر آناکلیا - شیوا مارکت

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، تحولات اخیر پیرامون روند ساخت و ساز بندر آناکلیا در سواحل گرجستان در دریای سیاه گمانه هایی را مبنی بر عدم جذب سرمایه خارجی کافی برای اتمام این پروژه و در نتیجه عدم ایجاد یک هاب ترانزیتی مهم برای تبادل کالا میان چین و اروپا باعث شده است.

به طور خاص، در تاریخ 3 ژوئن کنسرسیوم توسعه بندر آناکلیا به تصمیم وزارت اقتصاد و توسعه پایدار گرجستان برای دادن مجوز به شرکت JSC که هم اکنون مشغول توسعه بندر دریای پوتی است جهت ساخت و ساز چند منظوره و حفاری عمیق در دریا اعتراض کرد. بندر پوتی که در 35 کیلومتری جنوب آناکلیا واقع است در حال حاضر بزرگترین بندر گرجستان با ظرفیت حمل و نقل 6-6.5 میلیون تن بار در سال است. هم اکنون 85 درصد از ترافیک کانتینری گرجستان به وسیله بندر پوتی انجام می گردد. در آوریل 2011، شرکت APM Terminals امکانات بندر پوتی را خریداری و برنامه هایش برای ساخت یک مگابندر عمیق و جدید اظهار داشت.

به طرز عجیب و غریب، وزارت اقتصاد و توسعه پایدار گرجستان مجوزهای ساخت و ساز مگابندر پوتی را دقیقا همزمان با نهایی شدن مذاکرات میان دولت گرجستان، کنسرسیوم توسعه بندر آناکلیا و سرمایه گذاران خارجی صادر کرد. کنسرسیوم توسعه بندر آناکلیا معتقد است که تصمیم وزارت اقتصاد و توسعه پایدار آنها را در موقعیتی سخت با سرمایه گذاران خارجی قرار می دهد. این کنسرسیوم در تاریخ 3 ژوئن با انتشار بیانیه این واقعه را تکان دهنده توصیف کرد و اقدام دولت گرجستان را تهدیدی علیه پروژه بندر آناکلیا نامید که احتمالا منجر به تعلیق پروژه خواهد شد (1).

ناتیا تورناوا وزیر اقتصاد و توسعه پایدار گرجستان در پاسخ به این بیانیه اظهار داشت که از صدور چنین مجوزی اطلاعی نداشته است. وی اتهام را متوجه یکی از مدیران این وزارتخانه گیرگول کاکوریدزه کرد. تورناوا به خبرنگاران گفت که کاکوریدزه از مقام خود برکنار شده است. بعدها کاکوریدزه نیز تایید کرد که شخص وزیر اقتصاد و توسعه پایدار از تصمیم وی برای اعطای مجوز به ساخت یک بندر جایگزین در نزدیکی آناکلیا آگاه نبوده است (2).

باتو کوتلیا نائب رئیس شورای آتلانتیک گرجستان معتقد است که سردرگمی پیرامون پروژه بندر آناکلیا که به لحاظ استراتژیک اهمیت بالایی برای گرجستان دارد نه تنها عدم صلاحیت مقامات گرجی را تایید کرد بلکه نشان داده که مقامات دولتی تمایلی به تامین منافع ملی کشورشان نیز ندارند. از نظر کوتلیا اگر با نگاهی عمیق به مساله نگریسته گردد، مشخص می گردد که این برنده این اتفاقات روسیه است، چرا که این ماجرا امکان ساخت یک بندر عمیق دریایی چه در آناکلیا و چه در پوتی را کاهش داده است. وی خاطر نشان ساخت که سوال دیگر این است که این ماجرا چگونه رخ داد و پاسخ این است که این کار نتیجه سیستم حاکمیت غیررسمی و غیر مستقیم بیدزینا ایوانیشویلی رهبر حزب حاکم رویا است که در آن مقامات رسمی مانند نخست وزیر یا وزیران دولت نمایندگانی هستند که منافع ایوانیشویلی و گروه های سرمایه داری مختلف را تامین می نمایند. بر اساس گفته های کوتلیا بسیاری از بازیگران سیستم حکومتی گرجستان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با منافعی مشکوک به نیروهای خارجی مرتبط هستند و علاوه بر این کل سیستم حکومتی غیررسمی این کشور به شدت تحت کنترل و نفوذ نهادهای اطلاعاتی روسیه است. وی خواستار دخالت بیشتر غربی ها در امور گرجستان شده و خاطرنشان ساخت که عدم حضور سفیر ایالات متحده در گرجستان و هشدارهای نرم بعضی از سفرای اروپایی در تفلیس، توقف این روند را با مسائلی روبرو نموده است (3).

ایده ساخت یک بندر جدید در دریای سیاه که قادر به پذیرش کشتی هایی با محموله های بزرگ باشد در سال 2012 از سوی دهمین رئیس جمهور گرجستان میخائیل ساکاشویلی مطرح شد. بر اساس این پروژه تا سال 2030 این بندر جدید قادر خواهد بود تا سالانه 100 میلیون تن کالا دریافت کند. ساکاشویلی مطمئن بود که تاسیسات و امکانات این بندر جدید شهر مجاورش یعنی لازیکا (در نزدیکی مرز گرجستان و آبخازیا) را سنگاپور یا هنگ کنگ قفقاز تبدیل نموده و این بندر بزرگ تبدیل به بزرگترین مرکز راستا ترانزیتی شرق و غرب و متصل نماینده چین و اروپا خواهد شد.

سیاستمداران اپوزیسیون و غربگرای گرجستان بر این باورند که اتفاقات پیرامون پروژه بندر آناکلیا ماهیت الیگارشی قدرت در این کشور و همچنین تاثیر گروه های بزرگ تجاری بر تصمیم های مهم دولت را برجسته می نماید. دیوید دارچیاشویلی از رهبران حزب گرجستان اروپایی اظهار داشت که شرکت APM Terminals که مشغول توسعه بندر پوتی است با وانو چخارتیشویلی بانکدار نزدیک به بیدزینا ایوانیشویلی ارتباط دارد. وی خاطرنشان ساخت که سرمایه گذاران خارجی پروژه آناکلیا دچار شک شده اند که چگونه سرمایه گذاری صدها میلیون دلار در پروژه ساخت و ساز بندر عمیق دریایی آناکلیا ممکن است سودمند باشد. این سرمایه گذاران دنبال تضمین های دولت گرجستان بودند که ناگهان متوجه شدند دولت اجازه ساخت یک بندر جایگزین در پوته را داده که می تواند رقیب جدی برای این پروژه باشد. دارچیاشویلی ابراز امیدواری کرد که تحقیقات آینده مشخص نمایند که کدام عوامل به دنبال توقف پروژه آناکلیا هستند؛ لابیهای گروه های الیگارشی و یا دخالت مخفیانه روسیه که از ساخت این بندر از سوی گرجستان ناراضی است.

بعضی از ناظران معتقدند که روسیه به دنبال متوقف کردن کامل این پروژه یا به حداقل رساندن اهمیت استراتژیک آن به وسیله کنترل غیر مستقیم آن است؛ چرا که این پروژه می تواند فرآیند ادغام گرجستان در ساختارهای غربی و یوروآتلانتیک را تسریع کند. بندر آناکلیا پروژه ای مالی-استراتژیک است که پیامدهای قابل توجه امنیتی برای گرجستان و همسایگان آن دارد. این ایده زمانی مطرح شد که گرجستان از سال 2003 همراهی اش با اروپا را شتاب بخشید. چشم انداز توسعه این بندر کاملا با استراتژی غربی سازی گرجستان همراه است. زیرساختهای لجستیکی استراتژیکی همچون بندر آناکلیا علاوه بر کارکرد مالی دارای اهمیت نظامی است و به طور بالقوه حضور نظامی ایالات متحده و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را در منطقه تسهیل می نماید. از سوی دیگر نیز جلوی توسعه نظامی روسیه در دریای سیاه و منطقه خاورمیانه را می گیرد.

تناقضات پیرامون این پروژه از آنجا ناشی می گردد که ماموکا باختادزه نخست وزیر و همچنین رهبران حزب حاکم رویای گرجستان بارها پشتیبانی کامل خود را از این پروژه و حتی اختصاص مبالغ قابل توجهی از بودجه کشور برای توسعه آناکلیا را اعلام نموده اند. به عنوان مثال زکریا کوتسناشویلی از نمایندگان مجلس و از اعضای حزب رویای گرجستان مدعی است که وجود دو بندر عمیق دریایی بهتر از یک بندر است؛ زیرا آنها با هم رقابت خواهند کرد و چنین رقابتی تاثیر مثبتی بر بازار خواهد گذاشت. با این حال وی اذعان داشت که بهتر است اولویت به بندر آناکلیا اختصاص یابد و پس از تکمیل آن، ساخت و ساز بندر پوتی شروع گردد.

با توجه به مسائل مالی و سیاسی و نیز چالش های بیشماری که پروژه بندر آناکلیا همچنان با آن روبرو است، حمایت های غرب خضوضا اروپا ممکن است در موفقیت این پروژه مشخص نماینده باشد. اما شدت این حمایتها بستگی به این دارد که بندر آناکلیا چگونه در دریای سیاه به تسهیل ترانزیت کالا میان آسیا و کشورهای جنوب شرق اروپا یاری خواهد نمود.

1. https:، ، www.portseurope.com، anaklia-development-consortium-issues-statement-on-poti-port-development،

2. https:، ، commersant.ge، en، post، poti-vs-anaklia-georgias-two-deep-water-ports-projects

3. https:، ، jamestown.org، program، georgias-anaklia-deep-water-port-faces-a-new-challenge،