آشنایی با روستای اورامانات تخت در کردستان - شیوا مارکت

یکی از دیدنی ترین منطقه ها استان کردستان که هر ساله پذیرایی خیل عظیمی از مسافرین و گردشگران داخلی و خارجی است روستای است در دل رشته کوه های زاگرس و ابتدای حوزه آبریز یکی از بزرگترین رودخانه های استان و در دل کوه های سر به فلک کشیده است. اورامان تخت روستایی از توابع بخش اورامان شهرستان سروآباد در استان کردستان است که در 60 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مریوان و 170 کیلومتری سنندج مرکز کردستان واقع شده است.

معرفی روستای اورامانات تختروستای اورامانات تخت از جنوب غربی به ارتفاعات اورامان تخت و از شرق به ارتفاعات کوسالا ن محدود می گردد. اورامان سرزمینی وسیع و کوهستانی است که سراسر جنوب کردستان را دربرگرفته است و روستای اورامان بخشی از این سرزمین وسیع به شمار می آید. اورامان در زبان کردی هورامان تلفظ می گردد که در ترجمه این واژه اینگونه آمده است که هور به معنی اهورا و مان هم به معنی خانه است و هورامان را به معنی خانه و سرزمین هم معنی نموده اند.

روستا اورامان قدمتی دیرینه در تاریخ دارد و وجود آثار و بقایای آتشکده های فراوان در اطراف آن نشانگر این موضوع است که مردم این نواحی پیش از گرویدن به اسلا م زرتشتی بوده اند. این سرزمین در گذشته قلمرو فرمانروایان و سلا طین محلی بوده که با اقتدار بر آن حکمفرمایی می کردند به همین علت این روستا را اورامان تخت یعنی مرکز یا مرکز سلطنت نامیده اند و به روایتی دیگر اورامان در گذشته های دور شهری پر جمعیت بوده که به عنوان مرکز حکومت اورامی ها در این منطقه استفاده می شده است.

تاریخچه روستای اورامانات تختبر اساس مدارک برجای مانده، در نزدیکی دهکده های ناو، هجیج و اسپریز، (این دهکده ها جزو اورامانات هستند) مردمانی زندگی نموده اند که پیشینه آنها حدود 40 هزار سال تخمین زده شده است که در زمان پارینه سنگی بوده اند و نیز از آن موقع وسایل انسان های غارنشین، به جامانده اجاق و تعدادی استخوان که شبیه به اسکلت بز کوهی است در غارهای مرو و گیلان پیداشده است. بعلاوه استخوان های انسان های نئاندرتال (گفته می گردد انسان های نئاندرتال درواقع نوعی انسان های اولیه بوده اند که سرهایشان بزرگ، قد و هیکل کوتاه و بینی کوچکی داشته اند ولی به شدت نیرومند بوده اند.) در غارهای شانیدر و بیستون کشف شده است که کارشناسان معتقدند قدمتشان به بیش از 40 هزار سال است. به مرورزمان به این دهکده انسان هایی مهاجرت می نمایند که بازمانده ی آن ها در غاری به نام کناچه یافت شده است.

جالب است بدانید که محققان در حوالی دهکده روآر مدارکی ازجمله یک گور وسیع از جنس سنگ با سقفی به صورت گنبد و تعدادی خانه را پیدانموده اند که نشان می دهد انسان هایی از دوران عصر آهن در این ناحیه زندگی نموده اند و پیشینه آنها را بیش از 3000 هزار سال تخمین زده اند. به نظر می رسد که از تاریخی ترین آثار این منطقه به شمار میرود و معماری آن به ناحیه غرب زاگرس مربوط می گردد. چراکه طراحی و ساخت آن به شکل خشکه چین است و نیز نزدیک روستای تنگی ور کتیبه ای یافت شده که گویا از دوران آشوری ها به یادگار مانده است. تصاویری از فرمانروای آشوری ها به نام سارگون دوم بر روی این کتیبه حکاکی شده است و بعلاوه سنگ نوشته ای به خط میخی یافت شده که بعد از ترجمه آن از طریق کارشناسان، بر موضوع حمله های فرمانروای آشوری ها به منطقه ها اورامان و زاگرس اشاره شده است.

پوشاک مردم اورامانمردان کرد اورامانی چوخه، پانتول، ملکی شال، دستار، فرنجی و کله بال و زنان آن جانی، کلنجه، شال، کلاه و کلله می پوشند. انواع این لباس ها با زیورآلات مختلف تزئین شده اند و رنگارنگ هستند. پیش از ورود پارچه و کفشهای خارجی و سایر منسوجات داخلی به استان کردستان، بیشتر پارچه ها و پای افزار مورد احتیاج آنها از طریق بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می شده که با تعداد محدود هنوز رواج دارد.

مرنام پیر شالیاردر افسانه های مردم منطقه اورامانات پیری اسطوره ای به نام پیر شالیار هست که می گویند صاحب کرامات بوده است. از جمله این کرامات عجیبی که درباره او روایت می نمایند ماجرای شفا یافتن شاه بهار خاتون دختر شاه بخارا است که پیر شالیار او را شفا می دهد. ماجرا از این قرار بوده است که شاه بهار خاتون کر و لال است و تمام طبیبان از مداوای او عاجز می مانند تا اینکه آوازه پیر شالیار اورامی به بخارا می رسد.

پادشاه بخارا هم شرط نموده است که هر کسی دخترش را شفا دهد او را به عقد وی درمی آورد؛ بالاخره عموی پادشاه با عده ای از اطرافیان پادشاه به سمت اورامان به راه می افتند تا دختر را به نزد پیر شالیار ببرند. وقتی که نزدیک روستای اورامان تخت می رسند گوش های دختر به طوری آنی شنوا می گردند و وقتی هم به نزدیکی های خانه پیر شالیار می رسند صدای نعره دیوی توجه آنها را جلب می نماید و سریع دیو از تنوره ای که هم اکنون اهالی به آن تنوره دیوها می گویند و نزدیک خانه پیر شالیار هست، بر زمین می افتد و کشته می گردد، در این اثنا زبان شاه بهار خاتون هم باز می گردد و شروع به صحبت کردن می نماید. پادشاه دخترش را به عقد وی در می آورد و مردم جشن عروسی بزرگی برای پیرشالیار و بهار خاتون برپا مینمایند که مرنامی که امروز برگزار برگزار می گردد سالگرد همان روز است.

مرنام پیر شالیار در روستای اورامان تخت (هورامان) کردستان، هر سال دو بار در نیمه بهار و نیمه زمستان برگزار شده و عروسی پیر شالیار در سه روز جشن گرفته می گردد. مقبره پیر شالیار که از موبدان عبدالقادرگیلانی بوده است در انتهای جاده آسفالته اورامان واقع شده است. این مرنام شامگاه سه شنبه با تقسیم گردوهای باغ پیر شالیار بین اهالی روستا شروع می گردد و به ترتیب با مرنام کلاو روچنه، قربانی کردن گاو و گوسفند و بز، پخت غذاهای مخصوص، دف نوازی، سماع، پخش نذورات بین اهالی، نماز و ذکر و دعا و بعلاوه برپایی مرنام شب نشینی و دست به دست گرداندن کفش چرمی پیر شالیار و تبرک آن و پخت نان مخصوصی به نام کلیره مژگه (که از خمیر آرد، گردو خرد شده و پیاز درست می گردد) 3 روز متوالی ادامه می یابد.

دف زدن و ذکر کردن دراویششروع مرنام عروسی روز چهارشنبه است. این مرنام سه روز به طول می انجامد. از همان صبح روز اول دامدارانی که دامهای خود را برای قربانی در این مرنام نذر نموده اند دامهای خود را به جلو در خانه پیرشالیار می آورند تا به دست متولین مرنام ذبح شوند. پس از ذبح قسمتی از گوشتها را بعنوان تبرک در بین مردم پخش می نمایند و برخی از آن را هم برای غذای مرنام به داخل خانه پیر انتقال می دهند. نزدیکی های ساعت 2 الی 3 مرنام شروع می گردد. و نوجوانان و جوانان و پیران دست در دست هم زنجیره ای بزرگ تشکیل می دهند و با تسلسل جسم و درون اتحاد و همبستگی همیشگی خود را به نمایش می گذارند. در حین این پایکوبی شادی (که به نوعی پایکوبی عرفانی هم هست) عده ای دف می نوازند و عده ای قصیده هایی در مدح پیامبر و ... می خوانند و گروه بزرگ پایکوبی هم لفظ جلاله الله را زمزمه می نمایند. در این سه روزه مردم هورامان تخت تمام کارهای خود را تعطیل می نمایند و فقط و فقط وقت خودشان را در این جشن باستانی صرف می نمایند.

منبع: سایت ستاره

منبع: راسخون