بیم و امیدهای ترکیه در مورد مواجهه بایدن با ریاض - شیوا مارکت

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، پایان پوشه گزارش قتل جمال خاشقجی از کشوی مسئولین امنیتی آمریکا بیرون آورده شد و اداره اطلاعات ملی آمریکا در گزارشی اعلام کرد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، شخصاً آمر قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد در استانبول بوده است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال تلگرامی خبرنگاران بخوانید. (کلیک کنید)

گزارش سازمان اطلاعاتی آمریکا در مورد قتل خاشقجی، دقیقاً همان چیزی بود که ترکیه می خواست.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرده که واشنگتن، مقامات سعودی را به دلیل نقض حقوق بشر مجازات خواهد کرد.

او همچنین اعلام کرده که در تماس تلفنی با سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی، به وی گفته که قرار است ریاض به دلیل نقض حقوق بشر مجازات شود و تغییرات گسترده در روابط آمریکا و عربستان سعودی، به وجود خواهد آمد.

دو سوال همیشگی ترکیه در مورد خاشقجی

دولت ریاض در 20 اکتبر، قتل خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان سعودی را تایید کرد. اما مدعی شد که خاشقجی بعد از درگیری با چند نفر در داخل کنسولگری، فوت کرده و 18 شهروند این کشور نیز در این پرونده بازداشت شدند.

از این میان، 5 تن از متهمان پرونده قتل خاشقجی به اعدام و 3 مظنون نیز مجموعاً به 25 سال حبس محکوم شدند. سعود القحطانی، از نزدیکان و مشاور محمد بن سلمان، احمد العسیری، معاون سابق رئیس سازمان اطلاعات و محمد العتیبی، سرکنسول عربستان سعودی در استانبول که احتمال نقش آنان در این جنایت وجود داشت، توسط دادگاه مذکور تبرئه شدند.

اما دادستانی کل استانبول 31 اکتبر سال 2019 با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که جمال خاشقجی بلافاصله پس از ورود به کنسولگری عربستان سعودی در این شهر، طبق نقشه قبلی، خفه و کشته شده و لازم است که مظنونین، در شهر محل جرم، یعنی در دادگاه استانبول محاکمه شوند.

ترکیه در چند سال گذشته، بارها بدون آن که به طور مستقیم از شخص محمد بن سلمان نامی به میان بیاورد، همواره خواسته دو چیز روشن شود:

1.آمر قتل که بود؟

2.چه بلایی بر سر جنازه خاشقجی آمد؟

اگر چه هنوز به پرسش دوم، جوابی داده نشده اما بدون تردید مقامات ترکیه از پاسخی که به پرسش نخست داده شده، شاد و راضی هستند. صد البته آنان غافلگیر نشده اند و از قبل، در جریان بودند.

آن فایل صوتی مرموز در استانبول

جینا هاسپل رئیس پیشین سازمان جاسوسی سیای آمریکا، پیش از آن که در زمان ترامپ، رئیس شود، مدت ها مسئول ایستگاه سیا در استانبول بود و به زبان ترکی نیز تسلط کامل دارد. مساله قتل خاشقجی و حواشی آن و تاثیر این موضوع بر روابط آنکارا - ریاض و آنکارا -واشنگتن، رئیس سیا را به استانبول کشاند.

هاسپل در اتاقی با حضور سفیر وقت آمریکا، هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی ترکیه و یک مقام قضائی، به یک فایل صوتی گوش سپرد که در لحظات وحشتناک قتل خاشقجی ضبط شده و حاوی ضجه های او بود.

البته بنا به ابعاد وحشتناک این جنایت، دست کم به صورت آشکار، هیچگاه از دولت ترکیه پرسیده نشد که این فایل چگونه ضبط شده است. اما این فایل صوتی کار خودش را کرد و هاسپل در بازگشت به واشنگتن، گزارشی بر میز چوبی ترامپ گذاشت که در آن، ولیعهد جاه طلب عربستان، به عنوان آمر معرفی شده بود.

اما رئیس جمهور، ترجیح داد به خاطر حفظ منافع اقتصادی، پوشه را در میز بگذارد و صدایش را در نیاورد. جالب اینجاست که بعد از لاپوشانی ترامپ، کشورهای دیگر نیز موضع سفت سختی در برابر محمد بن سلمان نگرفتند و او توانست علاوه بر نخست وزیر هندوستان، با رئیس جمهور روسیه و سران چند کشور دیگر، با خیال راحت، دیدار و گفتگو کند.

تاثیر قتل خاشقجی بر روابط آنکارا - ریاض

شاید ترکیه بیش از هر کشور دیگری کنجکاو بود که از تصمیم نهایی تیم جو بایدن در مورد سرنوشت پرونده قتل جمال خاشقجی خبردار شود. چرا که قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، عملاً موجب گسست در روابط آنکارا - ریاض شد.

اگر چه قبل از آن هم، رابطه تعریف چندانی نداشت و محمد بن سلمان، بارها نشان داده بود که دوستی با عبدالفتاح السیسی، ملک عبدالله، بن زیاد، سعد الحریری و دیگران را بر ارتباط با رجب طیب اردوغان ترجیح می دهد.

ضیافت تاریخی کاخ یمامه با حضور دونالد ترامپ و داماد او کوشنر و پایکوبی شمشیر ترامپ با سران سعودی، در کنار برجسته شدن نقش سیسی و دیگران، نشان داد که ولیعهد جاه طلب سعودی، تمایلی به مطرح شدن نام ترکیه ندارد و بر این باور است که نقش ترکیه و قطر در حمایت از اخوان المسلمین، دردسرهای فراوانی برای کشورهای عربی ایجاد کرده است.

پس از قتل جمال خاشقجی در استانبول، این فضا بدتر و بدتر شد و باید این واقعیت را پذیرفت که قتل خاشقجی، صرفاً یک کاتالیزور، شتاب دهنده و مکمل بود. اگر نه پیش از آن نیز، روابط ترکیه و عربستان به نخ بسیار نازک و کم جانی بند بود.

امارات هم دست دارد

ترکیه به دنبال آن است که در ماجرای قتل خاشقجی، پرونده در جهتی پیش برود که ولیعهد امارات متحده عربی هم درگیر شود و او نیز به عنوان یکی از حامیان آمر قتل، مجازات شود. اما به نظر می رسد که این انتظار، چندان منطقی نیست.

دور شدن از ریاض، نزدیک شدن به آنکارا؟

ترکیه در چند سال اخیر، همواره به دنبال آن بوده که نقش منطقه ای مهمی داشته باشد و کاخ سفید همه بازی ها و نقشه های خاورمیانه ای خود را با همفکری و همراهی آنکارا پیش ببرد. اما دست کم در دوران باراک اوباما، آمریکایی ها نشان دادند که حاضرند با اردوغان عکس بگیرند و به او احترام بگذارند، اما قواعد بازی را بر اساس خواسته های خود پیش می برند و به عنوان مثال، در پرونده سوریه، نشان دادند که کوچکترین توجهی به خواسته های ترکیه ندارند.

در دوران مسئولیت دونالد ترامپ، شرایط حتی از این هم بدتر شد و دونالد ترامپ، برخلاف جورج بوش و اوباما، حتی حاضر نشد به ترکیه سفر کند و با ارسال توییت ها و نامه های توهین آمیز خود به اردوغان، مرزهای بی حرمتی را درنوردید.

اما گذشته از همه این ها، ترکیه برای آمریکا، یک عضو ناتو است که در جغرافیای حساسی قرار گرفته و تا زمانی که به دنبال اتخاذ تصمیمات مستقل نباشد، مورد تایید و حمایت ضمنی واشنگتن قرار خواهد گرفت. اما به محض این که قاعده بازی از سوی ترکیه به فراموشی سپرده شود و بخواهد چیزی بیش از انتظار، طلب کند، پاسخ منفی خواهد شنید. لذا چنین الزام و قاعده ای در میان نیست که به صورت حتمی و قطعی، تنظیم باد عربستان و امارات، الزاماً تقویت روابط ترکیه و آمریکا را به دنبال بیاورد.

در پایان باید گفت، بدون تردید در دوران اقتدار تیم بایدن و دموکرات ها در آمریکا، آل سعود و آل نهیان، شانس و مجال چندانی ندارند تا در تحولات منطقه و جهان، نقشی فراتر از حد و توانمندی های خود بر عهده بگیرند و آنان رفته رفته، ناچار می شوند محدودیت های خود را قبول کنند و با رویکرد تیم بایدن کنار بیایند.

اما در عین حال، این استراتژی آمریکایی ها، به معنای آن نیست که جهت و شاهراه بزرگی برای جولان ترکیه در تحولات منطقه گشوده شود و بتواند امتیازات جدیدی از واشنگتن بگیرد. چرا که به حاشیه راندن ترکیه و ضعیف شدن روابط آمریکا و ترکیه، بیش از آن که وامدار اعتنای خاص ترامپ و داماد او به سلاطین ثروتمند عرب باشد، ارتباط مستقیمی با رویکرد سیاست خارجی آنکارا در قبال روسیه و ناتو دارد و تا زمانی که در این حوزه تحولی جدی صورت نگیرد، رونق چندانی در روابط واشنگتن - آنکارا، مشاهده نخواهد شد.

خیمه نیوز: خیمه نیوز، با مجله اخبار شامگاهی خیمه نیوز همراه شوید.