روایتی از یک مرگ مغزی؛ ضرباتی که ناتو را به کما برد

به گزارش شیوا مارکت، سخنان ماکرون در خصوص مرگ مغزی ناتو بار دیگر داغ شدن بحث ها را بر سر فروپاشی ناتو را داغ کرده است.

به گزارش گروه دیگر رسانه هی خبرنگاران، از زمانی که در سال 1949 پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو با مشارکت 12 کشور اروپای غربی و آمریکای شمالی در مقابل خطر تسلط اتحاد جماهیر شوروی بر اروپا بسته شد تا اکنون که در سال 2019 میلادی هستیم، نزدیک به 70 سال می گذرد.

در طول این 70 سال ناتو با تلفیق توانمندی نیروی سرمایه داری و سرمایه گذاری گسترده در حوزه زیرساخت های نظامی و عملیات های مخفی بر چالش های مهمی فائق آمده است که شاید بتوان نقطه اوج آن را سقوط دیوار برلین و فروپاشی اتحاد جماهیر دانست.

از آن زمان تاکنون و علی رغم توافقات اولیه بین روسیه و غرب، حرکت ناتو به سمت مرزهای روسیه رجحان یافته، به گونه ای که هم اکنون یگان های زرهی سپاه تفنگداران آمریکا در کشور لتونی کمی از بیش از 700 کیلومتر با مسکو پایتخت کشور روسیه فاصله دارند. حتی تصور واکنش آمریکایی ها درباره استقرار لشکرهای نظامی روسیه در این فاصله از واشنگتن نیز ترسناک است.

علی رغم چنین چشم اندازی ناتو این بار نه با یک تهاجم خارجی که با امکان فروپاشی از داخل روبه رو است. سخنان امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در مورد مرگ مغزی ناتو و بی اعتمادی به اجرای ماده 5 این پیمان در مورد دفاع جمعی کشورهای عضو آن در مقابل هرگونه تهاجم خارجی بازتابی از گسستگی عمیق در معنا و مفهوم ناتو به عنوان یک پیمان دفاع دسته جمعی است.

چرا مرگ مغزی؟

اشاره ماکرون به مرگ مغزی ناتو بدون شک به سیاست متفاوت دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا در این خصوص است. از مجموع هزار میلیارد دلار بودجه نظامی کشورهای عضو ناتو 750 میلیارد دلار آن متعلق به بودجه نظامی ایالات متحده است. در حقیقت ماشین نظامی آمریکا با قدرت از نظم حاکم بر دنیای سرمایه داری دفاع کرده و در سایه آن به خصوص پس از جنگ سرد کشورهای اروپایی از بودجه نظامی خود به مقدار چشم گیری کاسته اند.

برای درک این مطلب کافی است که بدانید بودجه نظامی آلمان از 3.6 درصد تولید ناخالص ملی به 1.4 درصد کاهش یافته و طبق گزارش وزارت دفاع این کشور بخش مهمی از توان نظامی آلمان از جمله یک سوم جنگنده های نیروی هوایی از حالت عملیاتی خارج شده اند. همچنین سیاست کاهش تعداد نفرات ارتش در بریتانیا سبب شده تا نفرات نیروی زمینی این کشور از پلیس نیویورک نیز کمتر شود.

در سایه این کاهش بودجه نظامی، کشورهای اروپایی مبالغ بیشتری را به حوزه خدمات اجتماعی اختصاص داده اند. با این حال به نظر می رسد که آمریکا به عنوان ستون اصلی توانمندی پیمان نظامی ناتو پس از بحران سال 2008 میلادی آن توان سابق را برای دفاع از سایر اعضا از دست داده است.

اوضاع و احوال ناتو پس از بحران مالی آمریکا

این که اوضاع و احوال ناتو به عنوان حامی اصلی نظام سرمایه داری دنیای به شرایط رکن اصلی آن یعنی آمریکا وابسته باشد، چندان عجیب و غریب نیست، اما این که اوضاع آشفته در سرمایه داری این چنین دیر در بروکسل منعکس شده جای تعجب دارد.

با آغاز بحران در نظام سرمایه داری دنیای و ورشکستگی بانک لیمن برادرز که رقمی معادل یک تریلیون دلار برای نظام بانکی آمریکا ضرر و زیان همراه داشت، بسکمک در انتظار این بودند تا اثرات آن را در سیاست خارجی این کشور مشاهده کنند.

با اطمینان می توان گفت شکست جان مک کین نامزد حزب جمهوری خواه در سال 2008، خروج ارتش آمریکا در سال 2011 از عراق و سخنرانی باراک اوباما رییس جمهور آمریکا در دانشگاه نظامی وست پوینت در مورد ضرورت بازنگری جدی در مورد استفاده از نیروی نظامی این کشور در هر نقطه از دنیا، بازتابی از این شکست بزرگ بودند.

شاید نقطه اوج این تحول را بتوان در خودداری واشنگتن از حمله نظامی به سوریه با وجود ادعای به کار رفتن تسلیحات شیمیایی در غوطه شرقی دمشق دانست. اتفاقی که برخی از مهم ترین متحدان اروپایی و عربی آمریکا امید داشتند که مسبب آغاز عملیاتی همچون ادیسه در لیبی شده و بستری را برای سقوط دولت بشار اسد فراهم کند.

از این پس بود که مهم ترین پروژه غرب در خاورمیانه برای ایجاد نظمی جدید در این منطقه در دنیا در سراشیبی شکست قرار گرفت. اگرچه ظهور داعش که بنا به گفته مایکل فلین رییس سابق سازمان اطلاعات نظامی پنتاگون علی رغم وجود گزارش های مستند اطلاعاتی مورد بی توجهی عمدی کاخ سفید قرار گرفت، می رفت تا مرزهای قرارداد سایس- پیکو را به طور کامل محو کند، ولی مقاومت مردم سوریه و عراق به همراه حمایت تمام و کمال دولت های ایران و سوریه سرنوشت متفاوتی را برای تاریخ رقم زد.

در کنار این به قدرت رسیدن دونالد ترامپ رییس جمهور جدید ایالات متحده نشان داد موج بحران مالی سال 2008 میلادی به فضای سیاست داخلی آمریکا نیز رسیده است.

ترامپ، انتقام طبقه کارگر سفید پوست

به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا بازتابی از شکاف گسترده ای است که در این کشور وجود دارد. علی رغم این که بعد از برخی اقدامات اضطراری واشنگتن در کمک به بخش خصوصی و صنعت بانکداری، میزان رشد مالی در سطح بالایی قرار گرفت، اما بخش بزرگی از این رشد مالی سهم صنایع نوین همچون صنایع فنآوری اطلاعات شده است. این مسئله در کنار تخلیه مداوم صنعتی و انتقال کارخانجات تولیدی به کشورهایی همچون چین و مکزیک سبب شده تا طبقه متوسط سفید پوست در آمریکا خود را بازنده اصلی این رشد مالی تصور کند. مسئله ای که از سوی دیگر به دلیل فشارهای مالی سنگینی که به افزایش بودجه نظامی آمریکا نسبت داده می شود، بر خشم سفیدپوستان سنتی افزوده است.

مهم ترین شعار ترامپ که وی را به قدرت رساند، سرانجام دادن به این وضع بود. ترامپ بر خلاف دموکرات ها خواستار بازگشت صنایع تولیدی از چین، سرانجام دادن به صنعت بانکداری لجام گسیخته و سرانجام حمایت از پروژه های دنیای مداخله در نقاط مختلف دنیا و تمرکز بر مناطقی همچون آمریکای لاتین است.

در چنین شرایطی است که مهمانی برای سایر کشورهای عضو پیمان ناتو به سرانجام می رسد و ترامپ مشارکت جدی تر آنان را در تأمین بودجه نظامی این نهاد و رسیدن به 2 درصد تولید ناخالص ملی مطالبه می کند. ترامپ به صورت جدی پشتیبانی از فرایند بی نتیجه حمایت از عملیات های مخفی در خاورمیانه را متوقف کرد و تمرکز خود را بر فروش تسلیحات بیشتر به کشورهای عربی همچون عربستان و امارات بدون درگیر شدن جدی در مناقشات نظامی معطوف کرد. اصطلاحی که وی آن را دوشیدن گاو شیرده توصیف کرده است. با چنین راهبردی جایی برای پروژه هایی همچون باز آرایی خاورمیانه که مورد توجه جدی برخی کشورهای اروپایی بود، باقی نمی ماند.

کمتر کسی دیگر به این مسئله شک دارد که فرانسه و انگلستان سرمایه گذاری وسیعی برای بازآرایی مجدد خاورمیانه کرده بودند. رییس سازمان اطلاعات خارجی فرانسه در همایشی در واشنگتن در سال 2015 از جدال 30 ساله مذهبی در خاورمیانه سخن گفته بود. برآوردهای جدی همچون ایجاد منطقه مستقل کردی و تقسیم عراق به سه منطقه فدرال وجود داشت و یک منطقه وسیع که به صورت دو فاکتو قلمرو یک قدرت سنی بنیادگرا به نام داعش شده بود.

این سیاست را می توان در تأمین موشک میلان برای تروریست ها در محله باباعمرو حمص تا حمایت از برگزاری همه پرسی در کردستان عراق برای تشکیل یک کشور مستقل دید، اما حالا تمام این سرمایه گذاری ها بر باد رفته است.

حتی کردها که قرار بود یک منطقه مستقل فدرال در شمال سوریه تأسیس کنند، با حمله ترکیه که با حمایت خاموش آمریکا و عقب نیروهای نظامی آن همراه شد چاره ای جز پناه آوردن به دامن روس ها و دولت سوریه نداشتند.

در چنین شرایطی است که می توان انتظار داشت، آنچه که ما به عنوان سیاست استاندارد غرب و رویه ناتو به عنوان یک پیمان نظامی می شناسیم دیگر وجود نداشته باشد.

آمریکا به آرامی در حال عقب نشینی از خاورمیانه و تقابل یک جانبه نظامی با روسیه است. کشورهایی همچون فرانسه و آلمان یا باید بودجه نظامی خود را افزایش دهند و یا دیگر امیدی به داشتن حیات مستقل به عنوان یک قدرت دنیای نداشته باشند.

از همین رو است که ماکرون به صراحت از مرگ مغزی ناتو سخن می گوید چرا که امیدی به بازگشت روزهای خوش قبلی و استفاده بی قید و شرط از چتر نظامی ناتو را ندارد.

پاسخ اروپا به مرگ مغزی ناتو

پاسخ اروپا به این تغییر تشکیل ارتش اروپایی برای استقلال بیشتر در حوزه های دفاعی و امنیتی است. سیاستی که علاوه بر تشکیل ارتش مشترک اروپا همکاری های جدیدی در حوزه تولید سلاح و توسعه فناوری های جدید را فراهم می کند، اما واقعیت اینجاست که اندازه اروپا برای شکل دهی به یک نیروی نظامی مؤثر دنیای بسیار کوچک است.

اروپا با همان موج ملی گرایی اما به شکلی متفاوت در کشورهای عضو این قاره روبه رو است. هم اکنون جنبش پگیدا در آلمان به عنوان حزب جدی در حال مطرح شدن است.

در ایتالیا و مجارستان هم اکنون راست گرایان ملی گرا درصد مهمی از آرا را بر عهده دارند. با این تفاصیل حتی کشورهای اروپایی نیز نمی توانند آنچه که زمانی حاکمیت ارزش های لیبرال در دنیا می نامیدند، محقق کنند.

از همین رو سفر ماکرون به چین و تلاش برای سهیم کردن اصلی ترین رقیب راهبردی آمریکا را برای اجرای پیمان پاریس باید به خوبی درک کرد. با این حال در چنین شرایط سیالی تنها با اطمینان می توان گفت که چنین سخنانی دردهای زایش ظهور یک دنیای چند قطبی و سرانجام سیطره یک جانبه غرب بر دنیاست.