شبی خوش است به این قصه اش دراز کنید - شیوا مارکت

آیین باستانی یلدا* بین طهرانی ها با میوه های تازه فصل پاییز و میوه های خشک شده تابستان و آجیل از میهمانان پذیرایی می کردند و معتقد بودند که خوردنی های سفره شب یلدا مثل خوراکی های پای سفره هفت سین، می تواند طبیعت گرم را سرد و طبیعت سرد را گرم کند به این صورت کسانی که از گرمی مزاج رنج می بردند، هندوانه و انار و کسانی که از سردمزاج بودن شان ناراحت بودند توت، کشمش و خرما می خوردند.

علی اکبر دهخدا شب یلدا را بلندترین شب سال می داند که ایرانیان آن را از دیرباز مبارک می دانستند. در این شب ایرانیان سفره ای فراخ و گشاده می گسترانیدند که روی آن آتشدان، عطردان و خوراکی های گوناگون بود از جمله خوراکی های فصلی و خوردنی های غیرنوشیدنی مانند نان، شیرینی، حلوا و گوشت قربانی.

اما اهمیت شب یلدا در روزگار ما چیست و چرا برای ترویج و حفظ آن در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است؟ شاید بتوان گفت در زندگی ماشینی و بهتر بگوییم در دنیای روابط مجازی شب یلدا از آخرین ریسمان هایی است که همچون آیین نوروز برای ادامه روابط انسانی در دنیای واقعی می توانیم به آن بیاویزیم. در شب یلدا در خانه بزرگترها سفره ای پهن می گردد که بر آن خوراکی های مرسوم این شب قرار می گیرد و همگان با تاسی به آیینی هشت هزار ساله دوران جمع می شوند. می توان گفت سفره به معنای جایی که همه اعضای خانواد در آخر روز از هر جا خود را به آن می رساندند یکی از گم شده های دنیای امروز ماست.

سفره به عنوان مکانی که برای تناول غذا دور آن جمع می شوند، از جامعه کوچ نشین ایرانی تا جایگاهی که امروز در فرهنگ ایرانی دارد، خود همچون آیینه ای بازگو و منعکس نماینده تغییرات و تحولات اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران در طی چند هزار سال گذشته است. آنچه که امروز در سفره های ایرانیان دیده می گردد تنها متعلق به امروز نیست و اختصاص به زمان و قوم خاصی نیز ندارد بلکه نشان دهنده تعاملی طولانی است که در طی قرون گذشته میان اقوام و فرهنگ های گوناگونی که در ایران حضور پیدا نموده اند وجود داشته است. هر کدام از سفره ها و هر بخشی از آنها متعلق به عصری و فرهنگی و گروه و قومی خاص است که امروزه همه در زیر عنوان سفره ایرانی قرار می گیرند.

سفره شب یلدا نیز از انواع سفره ایرانی است در طولانی ترین شب سال که مردم دوران جمع می شوند به امید طلوع خورشید و برای دیدن طلوع آفتاب و به امید آنکه مهر آرزویشان را برآورده کند، شب را به صبح می رسانند. در آن تعامل تاریخی که به آن اشاره شد از زمانی که حافظ شیرازی به فرهنگ و ادب این سرزمین پا گذاشته، دیوان غزلیاتش از ارکان این این سفره بوده است. هدف اصلی، گرد آمدن یک خانواده و یک طایفه دور هم است. کارکرد سفره یلدا همچون سایر سفره ها گردآمدن برای شکرگزاری نعمت های خداوند و تجمیع باور مردمانی است که به این سفره اعتقاد دارند. در سفره یلدا میوه های قرمز رنگ را می بینیم که به نوعی گرمی و نشاط را به آن شب سرد زمستانی طولانی اضافه می نمایند. اما گندم مثل دیگر انواع سفره های ایرانی در سفره یلدا هم جای خودش را پیدا می نماید به صورت رشته در آشی که غذای ایینی این شب است.

یلدا یک خاطره جمعی است. یک خاطره چند هزار ساله. فرض کنیم شما هم مثل من رویای سفر در زمان را داشته باشید و مثل من نه به دنبال رفتن به آینده که در آرزوی سیر در گذشته هستید. برای این سفر به ابزار و الزاماتی نیازمندید یکی از آنها زبان مشترک و داشتن شناختی نسبت به گذشته است. یکی از ابزاری که در این سفر به کارتان می آید همین خاطرات جمعی است که موجب ایجاد تعلق خاطر به جمع و به سرزمین می شوند. باشکوه نیست که این خاطره را سالهای سال است که مردم یک جغرافیای تاریخی با هم تجربه نموده اند؟

این ها را باید افزود که سال جاری وقتی به تنهایی در این آیین شرکت می کنیم و دوری از خانواده و پدر و مادر را تحمل می کنید درنگی است تا سر سفره شب یلدا که نشستید در ذهنتان با مردمی که صدها سال پیش در این سرزمین زیسته و این آیین را سینه به سینه برای ما حفظ نموده اند فکر کنید. آن وقت به احترامشان و به احترام عزیزانی که با شما سر این سفره نیستند، موبایل هایتان را کنار بگذارید ، انار بخورید و شعر بخوانید و این قصه را دراز کنید.

*آیین باستانی یلدا در سال 1388 در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

وبلاگ باتسک: باتسک: دارالترجمه آنلاین، مترجم متن هوشمند