متری شش ونیم؛ گوشه ای از زندگی اجتماعی پنهان از چشم مردم - شیوا مارکت

دکتر حامد بخشی در گفت وگو با خبرنگاران در مورد نقد فیلم سینمایی متری شش ونیم، محصول سال 1397، ساخته سعید روستایی اظهار کرد: فیلم هایی که به توصیف واقعیت اجتماعی می پردازد، کوشش می نماید گوشه ای از زندگی اجتماعی را که پنهان از چشم مردم است، نمایش دهد. یک توصیف دقیق و شفاف از زندگی روزمره یا گروه های اجتماعی خاص و طبقات اجتماعی که معمولا در انظار عمومی دیده نمی گردد، آن چیزی است که این دسته از فیلم های اجتماعی را ارزشمند می نماید.

وی افزود: برای مثال فیلم چند متر مکعب عشق از این جنبه که توصیف کمتر دیده شده ای از زندگی اجتماعی و گروهی مهاجران افغانی در مناطق حاشیه ای را نشان می داد، یک فیلم اجتماعی قلمداد می شد. یا ممکن است فیلم سعادت آباد از این نظر که توصیفی از روابط دوستی و فامیلی قشر خاصی از جامعه را نشان می داد، یک فیلم اجتماعی توصیفی محسوب گردد.

این جامعه شناس اعلام نمود: دسته دوم فیلم های سینمایی است که ویژگی اصلی آن ارائه روایتی تبیینی از شکل گیری، تداوم یا وقوع یک مساله یا رخداد اجتماعی است. این دسته از فیلم ها را می توانیم فیلم های اجتماعی تبیینی بنامیم. آنچه موجب می گردد این فیلم ها را اجتماعی بنامیم، ارائه روایتی از شخصیت های فیلم است که این روایت سنخ نمای مجموعه بیشتری از افراد شامل گروه، سنخ یا طبقه اجتماعی است که شخصیت فیلم نمایانگر آن است. به عبارت دیگر، روایتی که شخصیت اصلی فیلم را درگیر خود می نماید، نه یک مساله و روایت شخصی بلکه روایتی است که می توان آن را به سایر افراد هم سنخ آن شخصیت در جامعه تعمیم داد.

متری شش ونیم فیلمی توصیفی است

بخشی ادامه داد: فیلم متری شش و نیم را بایستی بیشتر جزو فیلم های اجتماعی دسته اول(توصیفی) قرار دهیم تا دسته دوم(تبیینی). به خاطر اینکه بخش ارزشمند این فیلم از جنبه اجتماعی تصویر کمتر دیده شده و نزدیک به واقعیتی است که از زیست معتادان کارتن خواب و نیز بعضی روابط و مسائل میان زندانیان و نیز ماموران پلیس مبارزه با مواد مخدر ارائه می دهد. چنین تصویرسازی را در فیلم چند متر مکعب عشق نیز داشتیم اما بخش روایی و تبیینی این فیلم که به چگونه قاچاقچی شدن قهرمان یا ضد قهرمان فیلم می پردزاد(بخش قابل قبول روایت) نکته جدیدی ندارد و بخش دیگر روایت سنخ نمای قاچاقچیان مواد مخدر نیست.

وی به تفکیک هر دو بعد توصیفی و تبیینی اجتماعی فیلم پرداخت و مطرح نمود: اولین بخش وجه توصیف اجتماعی فیلم است. فیلم متری شیش و نیم چند تصویرسازی اجتماعی قابل توجه و ارزشمند دارد؛ یعنی تصویری که ارائه می دهد نسبت به فیلم های سینمایی ماقبل از خود نکات تازه تر یا نزدیک به واقع تری دارد. اولین نکته تصویری از زندگی معتادان کارتن خواب است که به تنهایی یا بعضا به همراه همسر و فرزندان خود در فضاهای بسیار کوچکی همچون داخل یک لوله سیمانی و با کمترین امکانات زیست، زندگی می نمایند. فرزندان آن ها در چنین فضایی عظیم می شوند؛ بازی می نمایند و با یک حمله نیروی انتظامی کل این زندگی از هم می پاشد و از بین می رود. البته به دلیل همین کوله بار بسیار سبک زندگی، قابلیت این را دارند که درکوتاه ترین زمان و در اولین مکانی که مجددا یافت گردد، مکان زندگی خود را دوباره بسازند. فیلم به زیبایی نشان می دهد که چگونه با چنین حداقلی از امکانات حوضی برای بازی بچه ها و حمامی برای دوش دریافت ساخته شده است.

متری شش ونیم با تصویر خرده فرهنگ زندان، واقع گرایی اجتماعی را توصیف نموده

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی افزود: نکته دوم این فیلم تصویری است که از خرده فرهنگ زندان، به ویژه زندانیان مواد مخدر، ارائه می دهد؛ چگونه علی رغم بازرسی ها و کنترل ها، وسایل ارتباطی همچون موبایل به داخل بازداشتگاه و زندان راه پیدا می نماید و مایه امرار معاش بعضی از آنان می گردد. این تصویر نیز با ارائه خلل های موجود در کنترل پلیس و زندان، گامی متفاوت و ارزشمند به سوی توصیف واقع گرای اجتماعی محسوب می گردد.

بخشی ادامه داد: نکته سوم در این فیلم تصویری است که از شیوه های اخفای مواد مخدر، توزیع و انتقال در داخل و خارج کشور مورد استفاده قرار می گیرد را نشان می دهد که از منظر توصیف اجتماعی ارزشمند است. استفاده از بدن انسانی در اخفای مواد مخدر(مورد زن قاچاقچی در ابتدای فیلم) و نیز انتقال مواد مخدر به ژاپن اگرچه روش های جدید و نوظهوری نیست اما به مخاطب آگاهی خوبی در مورد فضای اجتماعی قاچاق مواد مخدر و دشواری های کشف آن می دهد.

وی گفت: مورد بعدی مد نظر آسیب هایی است برای پسران جوان در زندان پیش می آید و به اصطلاح فیلم انباردارشان می نمایند که درک اجتماعی مخاطب را از آسیب ها و مسائل این بخش از جامعه افزایش می دهد.

این جامعه شناس ابراز کرد: نکته پنجم تصویری است که از روابط میان افراد پلیس مبارزه با مواد مخدر نشان می دهد. اختلافات و تعارضات میان آن ها، محدودیت ها و مسائل کاری آن ها در مورد اینکه چگونه خود آن ها به سادگی در مظان درگیری در قاچاق مواد مخدر یا همکاری با قاچاقچیان قرار می گیرند و اینکه چگونه رقابت های کاری در میان آن ها کشمکش ایجاد می نماید. این تصویر نسبت به تصویرهای قبلی که نیروی انتظامی را به صورت ایده آل، منسجم و عاری از هر گونه شائبه فساد و سوء استفاده از موقعیت نشان می داد، یک گام به جلوی جدی در راستا واقع نمایی اجتماعی است.

بخشی در مورد تصویری که فیلم از درگیری های شخصی ماموران پلیس با معتادان و قاچاقچیان نشان می دهد، تصریح می نماید: هرچند هنوز با واقعیت اجتماعی فاصله دارد اما گامی به جلو و به سمت تصویرنمایی واقع نمای اجتماعی است.

عدم استفاده از نام های کلیشه ای برای معتادان و قاچاقچیان یکی از ویژگی های این فیلم است

وی ادامه داد: استفاده از نام های متعارف و مبتنی بر واقع معتادان و قاچاقچیان نظیر ناصر، رضا و علی به جای نام های مصنوعی و کلیشه ای همچون هوشنگ، سامان و اردشیر را نیز باید از ویژگی های مثبت این فیلم به شمار آورد.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اعلام نمود: با این حال تصویرسازی درگیری های عاطفی قاضی و ماموران با مجازات محکومین چندان نزدیک به واقع نمی نماید. افرادی که روزانه مکررا با چنین صحنه هایی روبروه دارند، به اندازه بیننده از این وقایع متاثر نمی شوند و برای آن ها چنین مسائلی عادی شده است اما فیلم این تاثر و همدردی قاضی و پلیس را عظیم نمایی نموده و از واقعیت اجتماعی دور شده است.

بخشی ادامه داد: عادی سازی مکانیسمی است که ساختار روانی و عاطفی ما برای تحمل مسائل عاطفی پرتکرار ایجاد می نماید. به همین خاطر یک پزشک بیمارستان نیز به اندازه دیگران از مرگ بیمارانش متاثر نمی گردد چرا که او روزمره با موارد بسیاری از مرگ بیماران روبرو می گردد.

وی افزود: همچنین شیوه ملایم رسیدن از مجرمان خرد به مجرم اصلی با تهدید به تشدید مجازات و وعده تخفیف مجازات بدون هیچ اشاره تصویرپردازانه ای به اصطلاح بازپرسی های فنی مجرمان، همچنان مخاطب را از واقعیت پس از دستگیری مجرمان مواد مخدر، میزان رعایت حقوق آن ها به عنوان یک متهم، دسترسی به وکیل و نظایر آن بی نصیب می سازد.

این جامعه شناس در مورد وجه تبیین اجتماعی فیلم متری شش ونیم تشریح کرد: بخش تبیینی فیلم عمدتا بر محور روایت، روی آوردن ناصر به قاچاق مواد مخدر دور می زند. در واقع، روایت فیلم می خواهد به این سوال پاسخ دهد که چرا ناصر قاچاقچی شد.

بخشی اعلام کرد: کارگردان، روایت قاچاقچی شدن ناصر را از زبان او در سکانس گفت وگویش با قاضی مطرح می نماید. مبتنی بر این روایت، ناصر احتیاجها و خواسته های اولیه ای داشته که به دلیل فقر خانواده و خاستگاه او، امکان برآورده شدن شان را نداشته است. او هم دوست داشته مثل طبقه متوسط جامعه از بعضی تنعم های حداقلی و بلکه بیشتر از آن برخوردار باشد. از آنجا که ساختارهای اجتماعی به او امکان برآورده ساختن این احتیاجها به شیوه مشروع را نمی داده، او کوشش نموده از شیوه های نامشروع(قاچاق) آن ها را برآورده سازد.

وی ادامه داد: این روایت هر چند تکراری است اما به میزانی مبتنی بر واقعیت روی آوردن بسیاری قاچاقچیان به قاچاق مواد مخدر است. در جامعه شناسی، نظریه کجروی مرتون به خوبی چنین روایتی را تبیین می نماید؛ مبتنی بر نظریه مرتون، جامعه ارزش هایی را به افراد معرفی و وسایل و روش های مشروع نیل را نیز به آن ها اعلام می نماید.

این جامعه شناس افزود: یکی از ارزش های اساسی در جوامع، ثروت و برخورداری از رفاه است. وسیله و روش مشروع نیل به آن نیز کار و استحصال ثروت از طرق مورد قبول جامعه است. زمانی که افراد ارزش های اجتماعی را می پذیرند اما از نیل به وسایل بی نصیب می مانند، کوشش می نمایند برای رسیدن به ارزش های مورد قبول جامعه از روش ها و وسایل جایگزینی استفاده نمایند که مورد قبول جامعه نیست و بدین ترتیب است که کجروی شکل می گیرد.

بخشی گفت: این روایت گرچه درست است اما نخ نما شده؛ یعنی مکررا در بسیاری از فیلم ها و سریال های تلویزیونی تکرار شده است. انتظار می رود یک فیلم اجتماعی پرتوهای جدیدی به این روایت بیفکند؛ جزئیات بیشتری به آن اضافه کند و در همین شکل خام عقده های کودکی از آن نگذرد.

متری شش ونیم علاوه بر علل وقوع مساله اجتماعی به علل استمرار آن نیز می پردازد

وی اظهار کرد: فیلم به دنبال این است که در این روایت، علاوه بر علل وقوع مساله اجتماعی به علل استمرار آن نیز بپردازد. به عبارت دیگر، سوای اینکه عوامل سوق دهنده به قاچاقچی شدن ناصر را بیان کند، عللی که موجب شد او قاچاقچی بماند را نیز بیان کند. پاسخ فیلم به سوال دوم، یک عبارت مختصر است که در پاسخ به قاضی بیان شد؛ چشمم سیر نمی شد. کارگردان علت ادامه دادن به قاچاق، علی رغم رسیدن به ثروت قابل توجه را طمع سیر ناشدنی او می داند. در اینجا، تبیین اجتماعی به یک روایت شخصی فرو می کاهد.

این جامعه شناس مطرح نمود: تبیین اجتماعی تداوم کجروی در افراد، گرفتار شدن آنان در شبکه ای از روابط نقشی و ارتباطی است که امکان برون رفت دلخواهانه فرد درگیر در این شبکه را به او نمی دهد. بعلاوه، فردی که درگیر در این مجموعه رفتارها می گردد، در او هویتی شکل می گیرد که ترک آن دیگر برایش آسان نیست. او یک فضای زندگی و پیشرفتی برای خود می سازد که رفتارها و اهدافش را برایش معنی دار می نماید. خارج شدن از قاچاق مواد مخدر، صرفا دست کشیدن از مقداری ثروت بیشتر نیست بلکه ترک هویتی است که برخلاف هویت قبلی همراه با پیروزیت، احترام و نفوذ است.

بخشی افزود: همچنین شبکه ارتباطات و روابطی که فرد با دیگران درگیر در این مساله برقرار می نماید، موجب می گردد که حتی اگر بخواهد از این شبکه خارج گردد، دیگران فشار بیاورند و اجازه ندهند از این شبکه خارج گردد. او دیگر صرفا مسئول رفتار خود نیست بلکه مجموعه ای از دیگران را نیز مدیریت و یا با آن ها همکاری می نماید.

وی ادامه داد: درگیری در شبکه روابط نقشی و احتیاجهای متقابل برای چرخه توزیع مواد مخدر، شکل گیری یک هویت پیروزِ دربردارنده احترام، قدرت و نفوذ به علاوه شبکه دوستان و همراهانی که زندگی حرفه ای او را می سازند، همگی موجب می گردد فردی که درگیر در یک حرفه(اعم از مشروع یا نامشروع) شده، در همان کار و بار بماند. او حتی اگر خود بخواهد نیز نخواهد توانست به سادگی از آن بیرون بیاید. به همین خاطر اینکه یک تاجر علی رغم ثروت فراوان همچنان در حرفه خود باقی می ماند، احتیاج یا طمع او به ثروت بیشتر نیست بلکه مجموعه شبکه ارتباطی و معنی داری زندگی است که او با این حرفه برای خود ساخته است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اعلام نمود: به همین خاطر تبیین تداوم و استمرار قاچاق مواد مخدر توسط قاچاقچی در فیلم روایتی شخصی، ساده و کلیشه ای یافته که تنها به کار مشروع سازی مجازات و اعدام او آمده است.

تور مالزی: تور مالزی | تور مالزی ارزان، تور لحظه آخری مالزی، تور مالزی نوروز، بهار، پاییز، تابستان، زمستان مالزی را از ما بخواهید.