مصدق در سازمان ملل

به گزارش شیوا مارکت، مصدق گفت: ایران صلح جهانی را به خطر نمی اندازد و این انگلستان است که قصد مداخله مسلحانه در ایران را دارد و تأکید کرد اختلاف دولت ایران با یک شرکت بازرگانی و مالی خصوصی ارتباطی به دولت بریتانیا ندارد.

لیلا ابراهیمیان| پانزدهم مهرماه 1330 هیأتی هفده نفره از ایران وارد نیویورک شد؛ علی شایگان، راهنمایی الله متین دفتری و مرتضی قلی خان بیات از کمیسیون نفت مجلس؛ اللهیار صالح، کاظم حسیبی کارشناس نفت، کریم سنجابی وزیر فرهنگ و حقوقدان، جواد بوشهری وزیر راه، مظفر بقایی نماینده مجلس، حسین فاطمی معاون سیاسی و پارلمانی نخست وزیر، حسین نواب وزیر مختار ایران در هلند، محسن اسدی و عیسی سپهبدی مترجم، عباس مسعودی، شجاع الدین شفا و مصطفی مصباح زاده روزنامه نگار و غلامحسین مصدق پزشک مخصوص به همراه محمد مصدق نخست وزیر.

حدود 10 روز قبل، دولت انگلستان به دلیل قانون ملی شدن نفت و اخراج انگلیسی ها با اجرای قانون خلع ید به شورای امنیت سازمان ملل متحد و دادگاه لاهه شکایت برده بود. قرار بود بیست وسوم مهرماه در شورای امنیت سازمان ملل به این شکایت رسیدگی گردد و علیقلی اردلان، نماینده ایران در سازمان ملل خاطرنشان کرد که نخست وزیر خود برای دفاع به نیویورک خواهد آمد. البته یرواند آبراهامیان در کتاب کودتا می نویسد که رفتن مصدق به امریکا با یک اشتباه امریکایی ها هم همراه شده بود:

اشتباه فاحش دیپلماتیک سبب انجام این سفر شد؛ پرزیدنت ترومن طی تلگرافی از نخست وزیر انگلیس کلمنت ریچارد اتلی دعوت نموده بود که از واشنگتن دیدن کند. نسخه ای از این دعوتنامه خطاب به نخست وزیر به سفارت بریتانیا در تهران ارسال شد و کارکنان آنجا با این تصور که دعوتنامه برای نخست وزیر ایران آمده است، آن را به مصدق تسلیم کردند. وزارت خارجه امریکا برای پوشاندن این آبروریزی سریعاً خاطرنشان کرد که دعوتنامه برای هر دو نخست وزیر بوده است؛ از نظر مصدق اشتباه خنده داری اجرا شده بود، اما او این دعوت را پذیرفت.

مصدق به مجلس رفت تا درباره تصمیم خود برای سفر به امریکا (مذاکره با مقامات این کشور و حضور در جلسه سازمان ملل) به نمایندگان بگوید؛ اما دید مخالفانش حاضر نشده اند و جلسه به حدنصاب نرسیده است؛ خشمگین و عصبانی شد.

از ساختمان مجلس بیرون آمد تا به خانه برگردد، اما نظرش عوض شد و گفت: یک چارپایه برایش بیاورند؛ او روی چارپایه برای مردمی که در میدان بهارستان جمع شده بودند سخنرانی کرد و از قصابان بی رحم انگلیسی گفت و از عزمش برای حل مسائل نفتی ِ ایران و فشاری که انگلستان برای پذیرش خواسته هایش و عقب نشینی از ملی شدن نفت بر ایران تحمیل نموده بود.

دراین بین امریکا به عنوان شریک مالی ایران و انگلستان کوشش می کرد امید مذاکرات میان دو کشور قطع نگردد و به نوعی برای حل اختلاف پیش آمده بین دو کشور میانجیگری کند. اگرچه انگلستان از نوع مداخله امریکایی ها در دعوای حقوقی بین ایران و انگلیس راضی نبود و مقامات این کشور انتظار داشتند امریکا به صورت کامل جانب آن ها را بگیرد و در فشار مالی و بین المللی بر ایران همراه آن ها گردد.

از سوی دیگر محمد مصدق هم از عملکرد مقامات امریکایی ناراضی بود، زیرا اعتقاد داشت ملی کردن نفت یک مسأله داخلی است و شورای امنیت و هیچ کشوری همچون امریکا حق دخالت در آن را ندارد. مصدق در سفر به امریکا دیدار هایی با ترومن (رئیس جمهوری امریکا)، دین آچسن (وزیر خارجه) و مک گی (معاون وزیر خارجه) داشت تا از ضرورت ملی شدن نفت در ایران و فشار های مالی ظالمانه انگلیس بگوید.

اما در سوی دیگر ماجرا، انگلیسی ها که ارزیابی شان از نقش میانجیگری امریکا، قوت بخشیدن به موضع ایران تلقی می شد، به این موضوع اعتنای چندانی نکردند. تا اینکه روز بیست وسوم مهرماه جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد به مدت چهار روز تشکیل شد.

مصدق همان روز اول سخنرانی کرد و از حق مردم ایران بر دستیابی به ثروت نفت و ملی شدن آن گفت. او کوشش انگلستان در کشاندن اختلاف دو کشور به شورای امنیت را نکوهش کرد و بهانه به خطر افتادن صلح و امنیت دنیای را در این موضوع یاوه خواند.

آن روز در مذاکرات شورای امنیت سازمان ملل، گلادوین جپ (نماینده انگلیس) خواست تا باز با تکیه بر ادعا های پیشین و پرهیز دادن مصدق از روش های تجاوزکارانه ناسیونالیستی! تصویری تیره از مصدق ارائه کند، اما بیان آرام، منطقی و خردمندانه نخست وزیر ایران (به زبان فرانسوی) که بر احترام گذاشتن به اصل آزادی و عدالت و حرمت نهادن به دیگری پایدار بود، دفاع خوبی از حقوق ملت ایران شمرده شد و هم تصویری باشکوه از وی در ذهن دنیایان به یادگار گذاشت.

مصدق گفت: ایران صلح دنیای را به خطر نمی اندازد و این انگلستان است که قصد مداخله مسلحانه در ایران را دارد و تأکید کرد اختلاف دولت ایران با یک شرکت بازرگانی و مالی خصوصی ارتباطی به دولت بریتانیا ندارد. مصدق به گفته دین آچسن وزیر خارجه امریکا یک شبه به ستاره تبدیل شد و همه تلویزیون ها و روزنامه ها از او می نوشتند.

پیرمردی تکیده و لاغراندام که آرام، ولی محکم از حقوق مردم کشورش می گفت و یک تنه جلوی مهم ترین قدرت های دنیا ایستاده بود؛ تصویری که در نهایت باعث شد مصدق به عنوان مرد سال مجله تایم انتخاب گردد. مصدق در یازگشت از نیویورک در مصر توقف کرد؛ هزاران نفر از مردم مصر برای استقبال از او در فرودگاه قاهره اجتماع نموده بودند و با شعار یحیی مصدق، یحیی ایران مصدق و هیأت ایرانی را خوش آمد می گفتند.

به نوشته غلامحسین مصدق به محض پیاده شدن پدرم از هواپیما مردم هلهله زنان او را از زمین بلند کردند و در یک چشم به هم زدن او را روی دست به طرف اتومبیل بردند. خاتمه شورای امنیت سازمان ملل بعد از آنالیز ها و سخنرانی اعضا و نمایندگان ایران و انگلیس براساس پیشنهاد فرانسیس لاکوست (نماینده دولت فرانسه) با رأی موافق اکثریت تصمیم گرفت، مسأله اختلاف دو کشور ایران و انگلستان را تا هنگام تصمیم گیری دیوان لاهه در ارتباط با شکایت انگلیس از ایران، مسکوت گذارد؛ اتفاقی که در واقع اولین شکست انگلیس در این پرونده حقوقی بود.

البته مقامات ناکام انگلیسی که دست خالی از نیویورک برگشته بودند از شکایت خود به دیوان بین المللی لاهه کوتاه نیامدند و برای دومین بار در بهمن 1330 به این دیوان بین المللی شکایت بردند و خواهان رسیدگی سریع تر به شکایتشان از ایران شدند.

خاتمه دیوان بین المللی لاهه در هفتم خرداد 1331 به شکایت انگلیس از ایران رسیدگی کرد. محمد مصدق خود در این جلسه حاضر بود. در لاهه، پروفسور هنری رولن، استاد حقوق بین الملل در دانشگاه بروکسل و رئیس پیشین مجلس سنای بلژیک وکیل مدافع ایران بود و از حق ایران دفاع کرد.

مصدق بار دیگر در دادگاه لاهه از حقوق ملت ایران سخن گفت و تأکید کرد ملت ایران به علت العلل بدبختی های خود پی برده و مصمم است فساد را برای همواره ریشه کن کند و اجازه نمی دهد خارجی بر سرنوشت اش تسلط یابد. خاتمه رأی دیوان بین المللی دادگستری اعلام شد: دیوان دادگستری بین المللی نظر دولت انگلیس را موجه ندانست اتفاقی که پیروزی عظیم بین المللی برای ایران محسوب و در تاریخ معاصر ایران ماندگار شد.

منبع: روزنامه ایران