چرا همه می دانند به خوبی فیلم های قبلی اصغر فرهادی نیست؟

به گزارش شیوا مارکت، همه می دانند (Everybody Knows) فیلم جدید اصغر فرهادی است که این روزها به وسیله دانلود غیرقانونی به دست مخاطب ایرانی رسیده و بازار تماشا و گفت وگو درباره اش داغ است.جدیدترین فیلم فرهادی که در اسپانیا ساخته شده برخلاف آثار قبلی اش از نظر بسیاری از منتقدان غربی چندان جدی گرفته نشد و بیشتر فیلمی با ظرفیت های از دست رفته ارزیابی شده است. اما دقیقا چرا فیلم به مذاق بسیاری از منتقدان خوش نیامد و نتوانست موفقیت های گذشته فرهادی را دنبال کند؟به نظر می رسد اصلی ترین دلیل، به پختگی نرساندن مجموعه ای از ظرفیت هاست که همه می دانند واجد آن ها بوده اما بدون پرداخت بیشتر رها شده اند. به قول منتقد هالیوود ریپورتر فرهادی از شیوه های مختلف توسعه طرح داستانی استفاده نموده و از یکی به دیگری پریده بی آنکه عمقی ایجاد کند.

می توان با چند مثال به این موضوع بیشتر نزدیک شد.

روایت فرهادی چند بحران مهم دارد که می توانند موتور محرک فیلم باشند. آدم ربایی، رازی که برای پاکو فاش می گردد و بعد روشن می گردد که کم و بیش همه از آن باخبر بوده اند، افشای هویت جنایتکاران و انگیزه های احتمالی آن ها و تضادهای درونی خانواده در کنار تضادهای طبقاتی ساکنین روستا. فرهادی تقریبا به مجموعه ای از این عوامل سرک کشیده بی آنکه حقیقتا در هیچ کدام آن ها برای مخاطب بحرانی جدی ایجاد کند.تقریبا بسیاری از منتقدین موافقند که بحران آدم ربایی و فضای شک کردن به این و آن که از پس واقعه می آید مصنوعی و کلیشه ای است. ظاهرا خود کارگردان هم چندان مایل به دامن زدن به این کلیشه نبوده و ماجرا را پس از چند حرکت ناموفق رها می نماید. رازی که برای پاکو فاش می گردد سه ضلع کلیدی دارد، دو ضلع آن (زن و شوهری که فرزندشان ربوده شده) از ماجرا آگاه اند و اساسا تنش را پیش از این در خود حل نموده اند، ضلع سوم پاکو با بازی خاویر باردم پس از یک رودررویی با موضوع قابل پیش بینی ترین واکنش ممکن را بروز می دهد و اساسا کل بحران را بی آنکه در گرفته یا توسعه یافته باشد مختومه می نماید.

بخش دیگری از آنچه می توانسته یا قرار بوده بحران آفرین باشد عواقب افشای راز است. در این مورد هم در کمال ناباوری به جز چند دیالوگ و دریافتن این نکته که راز برملا شده و حالا دیگر همه از ماجرا باخبرند، تنشی دیگر یا کنش و واکنش دیگری رخ نمی دهد. نهایتا هویت دزدان با دم دستی ترین راهکار ممکن فاش می گردد و انگیزه های احتمالی آن ها مورد آنالیز های بیشتر قرار نمی گیرد تا این ظرفیت هم هدر برود.

در حالی که فیلم اشاراتی به تنش های درون خانوادگی و تنش های طبقاتی یا بحران های احتمالی میان مهاجران و ساکنین قدیمی نیز دارد کوچکترین تمایلی به ورود به این اشاره ها و تعمیق شان ندارد. مجموعه این مسایل را می توان با توجه به شخصیت های کم و بیش مسطح و تک بعدی فیلم و مقایسه آن ها با آثار گذشته فرهادی بیشتر نشان داد.در عموم آثاری که از فرهادی بخاطر داریم افشای بخشی پنهان از حقیقت از این زاویه تنش زا و پیش برنده است که حقیقت با تاثیری قدرتمند کاراکترها را زیر و رو می نماید. یک معلم و بازیگر تئاتر؛ یک انسان ظاهرا مدرن طبقه متوسطی در فروشنده تحت فشار یک حادثه، خشونتی شدید از خود بروز می دهد که ژست انسانی اش را کاملا لکه دار می نماید. در همان فیلم چهره پیرمردی نگران خانواده ظرف چند دقیقه به چهره یک متجاوز تغییر شکل می دهد. در جدایی نادر از سیمین، نادر به نوعی دیگر تحت فشار یک بحران تغییر شکل می دهد و اساسا تضاد کاراکترهای پیمان معادی و شهاب حسینی به فیلم عمق بیشتری می دهد. جایی که دو مرد متعلق به دو طبقه متفاوت در حالی تصویر می شوند که یکی دروغ و تزویر خود را زیر لایه ای از آداب دانی پنهان نموده و دیگری خشونتش را با نابلدی افشا می نماید و نهایتا الیِ گمشده در درباره الی عاملی است تا به وسیله نیست شدنش به تمام مناسبات پیشین آن جمع دوستانه شک کنیم و یک بازاندیشی به شدت بحران برانگیز را ضروری می نماید.در همه می دانند اما با وجود عناصر آشنای فیلم های فرهادی اساسا نه خبری از شخصیت های پیچیده و چند بعدی است و نه خبری از بحران هایی که دیدگاه مخاطب را نسبت به شخصیت ها یا روایت تغییر می دهند.پاکو یکی از شخصیت های اصلی فیلم، از شروع مردی است دوست داشتنی و مسئولیت پذیر. کسی که به طعنه یِ مهاجرستیز فرناندو می خندد، یار و یاور اعضای خانواده است، مجلس گرم کن است، اولین نفری است که در باران تند شب عروسی به دنبال موتور برق می رود، با تعهدی عجیب و شاید بابت ته مانده عشق قدیمی اش، نفر اول جستجو به دنبال دخترگمشده است و نهایتا پس از بحران و پس از افشای راز هم همین است که بود، بی آنکه چیزی به او اضافه یا از او کم شده باشد. شاید تصویر رستگاری پاکو در سرانجام فیلم یکی از غریبه ترین صحنه هایی باشد که فرهادی در سال های اخیر آفریده. عاقبتی کلیشه ای و بی چالش برای این شخصیت تک بعدی، مطلقا خوب و زودباور که کارویژه اش در فیلم فقط خوب بودن است و حتی آن بخشی از این خوب بودن که از عشق سرچشمه گرفته هم قرار است مکتوم باقی بماند و در متن فیلم شکافته نگردد.لائورا با بازی پنه لوپه کروز و آلخاندرو با بازی ریکاردو دارین هم اساسا وضعیت بهتری ندارند. لائورا یک مادر نگران و درمانده است و آلخاندرو یک مرد امیدوار که ظاهرا از گذشته ای سیاه خود را بیرون کشیده . لائورا در کل فیلم جز ابراز نگرانی برای فرزند گم شده اش کار دیگری ندارد و شخصیتش در هیچ بخشی در حال توسعه نیست و آلخاندرو اگر از لائورا بدتر نباشد بهتر هم نیست.نهایتا می گردد گفت همه می دانند فیلمی است با همه ابزارهای آشنای فرهادی، همان ابزارهایی که در گذشته از آثار او فیلم های موفقی می ساختند. ابزارهایی که این بار تقریبا از هیچ کدامشان استفاده چندانی نشده و تنها در فیلم نامه بدون پرداخت بیشتر، رها شده اند .