کلید ورود به بورس شکست

به گزارش شیوا مارکت، آخرین سال قرن چهاردهم هجری در شرایطی به زمان حال نزدیک و نزدیک تر می شود که سال 99 با تمامی فراز و نشیب هایی که داشت چند ارثیه نا مبارک را برای سال آینده به یادگار خواهد گذاشت. در این سال افزایش قابل توجه قیمت سهام که در نهایت با سقوط نماگر های بورسی و فرابورسی سرکوب شد، صدمه ای مهلک به اعتماد عمومی نسبت به بازار سرمایه زد که بخش قابل توجهی از آن ناشی از نبود تدبیر کافی یا فقدان امکانات و تکنولوژی لازم برای ارتقای کارآیی بازار در شرایط یاد شده بود. وسعت فقدان یاد شده به حدی بود که حتی عرضه های اولیه به عنوان یکی از کم ریسک ترین فرآیند های بازار سرمایه از گزند آن محروم نماندند.

کلید ورود به بورس شکست

در این سال واژگونی قیمت ها در بورس نهایتا شرایطی را پدید آورد که به موجب آن رفته رفته از میزان تقاضا برای عرضه های اولیه کاسته شد و نگرانی از بدون تقاضا ماندن سهام که خود باعث زیان متعهد خرید آن می شد واپسین عرضه های سال جاری را لغو کرد.

عرضه مدار لغو شد. این خبری بود که چهارشنبه هفته گذشته روی بسیاری از وب سایت های بورسی قرار گرفت و توجه علاقه مندان به عرضه های اولیه را جلب کرد. به رغم آنکه لغو این عرضه امری عجیب نبود، اما یک پیام مهم در بر داشت؛ تامین اقتصادی شرکت ها از بازار سرمایه در قالب فروش سهام در بورس با خطری جدی روبرو است. اینطور که به نظر می آید عرضه های اولیه که در سال های گذشته توانسته اند جذابیت زیادی برای بازار سرمایه به ارمغان بیاورند، با فرا رسیدن خزان بازار سرمایه در میانه سال 99 رو به رکود رفته اند.

بررسی کارنامه بورس و فرابورس در سال های اخیر حکایت از آن دارد که فرایند تغییرات عرضه های اولیه و میزان اقبال عمومی به آن اگر چه در ظاهر امر با تغییرات سایر بخش های اقتصاد بی ارتباط به نظر می آید، اما در طول چهار سال گذشته هم از شرایط سیاسی اثری غیرمستقیم پذیرفته و هم متغیر های اقتصادی و فنی چهره آن را به کلی دگرگون کرده است. از این رو آنچه که در ادامه این گزارش می خوانید سرگذشتی است کوتاه از فراز و فرود عرضه های اولیه طی چهار سال اخیر در بازار سهام کشور.

عرضه اولیه چرا و چگونه؟

عرضه های اولیه یا همان طور که در زبان انگلیسی می گویند (Initial Public Offering) IPO یکی از روش های معروف تامین اقتصادی در جهان است که به واسطه آن شرکتی که تا کنون در بازار سهام حضور نداشته برای اولین بار و در قالب فروش سهام خود به سرمایه گذاران وارد بازار سهام می شود. در این راستا شرکت عرضه کننده در ازای تن دادن به مقررات نهاد ناظر که در ایران همان سازمان بورس و اوراق بهادار کشور است، وجه نقدی را به دست می آورد که نه تن ها در ازای آن هیچ تعهد اقتصادی را متقبل نخواهد شد، بلکه در صورت خرد بودن خریداران آن در بازار سهام تغییر چندانی در ساختار حکمرانی شرکت (حق اعمال رای سهامداران عمده) ایجاد نمی شود. همین دو خصوصیت سبب شده تا نه فقط در ایران بلکه در تمامی کشور هایی که بازار سرمایه در آن ها نقشی پر رنگ دارد، عرضه اولیه نیز سهمی مهم در میان اخبار اقتصادی پیدا کند.

در ایران، اما وزن عرضه اولیه در جذابیت بازار سرمایه برای عموم مردم به مراتب بیشتر از کشور هایی است که بازار های اقتصادی در آن ها پیش رفته است. این خصیصه که خود از پایین بودن سهم بازار سرمایه از تامین اقتصادی و به روز نبودن ابزار های آن ناشی می شود، شرایطی را پدید آورده که تنها راه دسترسی کم ریسک مردم به بازار سرمایه در طول سال های اخیر همین عرضه های اولیه بوده است.

اینکه چرا مردم در ایران تمایل چندانی به سرمایه گذاری غیرمستقیم ندارند و حتی در یک سال اخیر نیز بیشتر آن ها از طریق شرکت های سبدگردان اقدام به سرمایه گذاری نکرده اند، بحثی است که فرصتی جداگانه را برای بررسی طلب می کند، اما بدیهی است که حضور مردم در چارچوب بازار سرمایه با توجه به تجربه سال های اخیر امری منطقی بوده است چراکه سابقه عرضه های سهام به این روش موید آن است که اکثریت قریب به اتفاق این عرضه ها در سال های اخیر (البته به جز چند مورد آخر در سال 99) سودی پرداخت کرده اند که ضمن کم ریسک بودن مقدار آن بسیار بیشتر از سود بانکی بوده است. مضاف بر این ها عرضه های اولیه در ایران به روش بوک بیلدینگ انجام می شود که به دلیل حفظ برابری در دریافت سهام از سوی متقاضیان شائبه ها در این خصوص را به حداقل رسانده و در نهایت خود دلیلی برای اعتماد مردم به بازار سهام شده است.

از کلیات عرضه های اولیه اگر بگذریم می توان گفت که یکی از جالب توجه ترین نکات مربوط به این عرضه ها رشد آمار تعداد کد های فعال شرکت کننده بود که در طول سه سال اخیر به شدت افزایش پیدا کرد و به رقم 5 میلیون و 570 هزار کد رسید. رقم یاد شده تعداد کد های مشارکت کننده در فرآیند عرضه اولیه شرکت برق و انرژی پیوند گستر پارس است که در طول ماه های اخیر به دلیل افت استقبال از این نوع عرضه ها تغییری نداشته.

این در حالی است که از سال 96 تا کنون تعداد کد ها 100برابر شده است. ارقام به ثبت رسیده از عرضه اولیه به پرداخت حکایت از آن دارد که ورود شرکت به پرداخت ملت در تیرماه سال 1394 تنها با مشارکت 65 هزار کد معاملاتی به ثمر رسیده است. مقایسه این رقم با رکورد تاریخی عرضه های اولیه خود نشان دهنده این امر است که شرایط یادشده تا چه حد توانسته بود بر بهبود اوضاع عرضه ها در طول سال های اخیر اثر بگذارد.

با این حال اوضاع چندان هم که به نظر می آید امیدوار کننده نبوده است.

معلول شرایط

اگر از زاویه ای دیگر به عرضه های اولیه بپردازیم بودن شک درخواهیم یافت که اقبال بسیار زیاد مردم به عرضه های اولیه در سال های اخیر ناشی از شرایط کلان حاکم بر اقتصاد و سیاست در ایران بوده است. طی این سال ها از یکسو رشد شتابان نقدینگی از توان خرید مردم کاسته است و از سوی دیگر انفجار قیمت دارایی هر کسی را از هر قشری برآن داشته تا از هر موقعیت سودآوری هر چند هم که کوچک باشد استقبال کند؛ استقبالی که بیش از هر چیز به منظور حفظ قدرت خرید خانوار انجام می شد.

در بعد سیاسی و فن آوری نیز عرضه های اولیه معلول شرایط بوده اند و نتوانسته اند آنطور که باید تاثیر خود را بر اقتصاد کشور بگذارند. به رغم آنکه طی سال های اخیر تلاش های بسیاری در زمینه قانون گذاری انجام شد تا ورود شرکت ها به بازار سرمایه تسهیل شوند و در روبروه با سیل نقدینگی وارد شده به این بازار هم شرکت ها از آن بهره مند شوند و هم با جذب پول وارده شده به این بازار از حبابی شدن قیمت ها جلوگیری شود.

پیگیری رویداد های رخ داده در بازار سرمایه حکایت از آن دارد که بر سر راه ورود شرکت ها به بورس و فرابورس مشکل جدی وجود دارد که این مشکل در سال 99 بسیار بیش از گذشته خود نمایی کرد.

روز های خاتمهی سال جاری در حالی یکی یکی به اتمام می رسند که در طول این سال مسائل سایه انداخته بر سر هسته معاملات و سامانه های معاملاتی خود را در جریان معاملات نقد سهام به خوبی نشان داد. کار تا جایی پیش رفت که حتی مسوولان سازمان بورس نیز ایراد کار را به گردن شرکت های زیر ساخت معاملات وکارگزاری ها انداختند و پینگ پنگ اتهام زنی در بازار سرمایه به یک بازی تکراری بی ثمر تبدیل شد. در همان دوران گزارش های جهانی اقتصاد نشان می داد که شناسایی فرصت بکر عرضه های اولیه سبب شده تا هم بورس و هم فرابورس پذیرای تقاضای تعداد بسیاری از شرکت ها برای عرضه های اولیه باشند.

در دام فرسودگی

این طور که به نظر می آمد دلیل عرضه نشدن این شرکت ها با وجود تعداد بالای آن ها ناتوانی سامانه های معاملاتی برای تحمل عرضه های پی در پی بود که در نهایت سبب ورود نقدینگی به سایر سهام و افزایش حباب گونه قیمت آن ها بود. از ان زمان تا به امروز بورس و فرابورس به جز تاریخ 22 مردادماه هیچ گاه شاهد عرضه دو نماد در طول یک هفته نبودند.

در سراشیبی اعتماد

سال 99 در حالی خاتمه می یابد که در مجموع 26 عرضه اولیه اجرا شده در سال جاری 30 هزار میلیارد تومان جریان اقتصادی بدون هزینه را برای شرکت های تازه وارد به همراه داشته است. بر این اساس اگر بخواهیم شرایط این بخش از بازار سرمایه را در طول مدت یاد شده بررسی کنیم می توان جمع بندی ماجرا را مثبت ارزیابی کرد. با این حال نگاهی دقیق تر به افت قابل توجه تعداد کد های فعال در عرضه های اولیه نشان می دهد که این فرآیند در سال جاری و پس از سقوط شاخص های سهام به سراشیبی افتاده است.

بپیوند در شرایطی همچنان رکوردار مشارکت در فرآیند عرضه های اولیه است که اپال تازه وارد نه تنها پیش از عرضه مجبور شده میزان سهام قابل فروش را به نصف رقم اعلام شده برساند بلکه بخشی از همان میزان سهام نیز به دلیل بدون خریدار ماندن توسط متعهد عرضه خریداری شد. این در حالی است که در سال های اخیر و تا پیش از ریزش قیمت ها در بورس به ندرت پیش می آمد که عرضه یک سهام به اندازه کافی خریدار نداشته باشد.

از طرف دیگر همین میزان نیز به مانند قبل بازدهی نصیب سرمایه گذاران نکرده است. اپال تنها توانست 30 درصد افزایش قیمت را به طور یکسره به ثبت برساند این در حالی است که کمترین بازده پیوسته در سال جاری تا قبل از عرضه اپال به زیر 50 درصد نمی رسید. تمامی این ها از این امر حکایت دارد که عرضه های اولیه نیز به نوعی قربانی شرایط حاکم بر بازار شده اند و با کم شدن اعتماد به بازار سرمایه که در ماه های اخیر خود را بار ها با خروج پول حقیقی از بازار نشان داده است، از جذابیت آن ها نیز برای عامه مردم کاسته شده است.

تمامی این ها به کنار، حتی استقبال از آخرین عرضه های سال جاری یعنی حآفرین و مدار نیز که در بورس و فرابورس اعلامیه شده بودند، آنقدر در هاله ابهام قرار داشتند که عرضه هر دو آن ها لغو شد.

منبع: فرارو
انتشار: 12 فروردین 1400 بروزرسانی: 12 فروردین 1400 گردآورنده: shivamarket.ir شناسه مطلب: 28503

به "کلید ورود به بورس شکست" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "کلید ورود به بورس شکست"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید