گرد فراموشی بر هنر آینه کاری قزوین

به گزارش شیوا مارکت، باران پورکاظم- قزوین ـ خبرنگار:استاد رضا گلدوز تنها استاد هنر آینه کاری سنتی در قزوین است که این روزها با عشق و علاقه بسیار این هنر را که زاده دوران صفویه است، زنده نگه داشته است.

بازتاب هنر دستان این استاد را در اکثر بقاع و امامزاده های قزوین می شود مشاهده کرد. برق نگاه استاد گلدوز زمانی که از علاقه خود به هنرش می گوید حکایت هنرمندانی عاشق است. با این حال دلتنگی های او را هم از انزوای این هنر اصیل و قدیمی می توان در سخنانش حس کرد. گفت وگوی ما را با این هنرمند بی بدیل آینه کاری در قزوین می خوانید.

از چه سالی با هنر آینه کاری آشنا شدید؟

در سال 1329 در محله مولوی در شهر قزوین به جهان آمدم. من کودکی بودم که از همان دوران در هیات های مذهبی فعال بودم و علاقه زیادی به کارهای تزئینی و هنر دستی داشتم. با توجه به این که بیشتر در اماکن متبرکه و در هیات ها بودم به هنر آینه کاری علاقه مند شدم. بدون این که نزد استادی بروم به صورت خودجوش این هنر را یاد گرفتم و به مرور زمان در این رشته مهارت کامل پیدا کردم. من فقط کار برش شیشه با الماس را از پسرعمه خودم که شیشه بر بود آموخته بودم، ولی مهارت آینه کاری سنتی را به تنهایی یاد گرفتم. اکنون 25 سال است که در این شغل هستم و عمده کارم درزیارتگاه هاست. به جز بقاع متبرکه در هتل ها، حسینیه ها و اماکن قدیمی هم فعالیت دارم.

در کدام اماکن متبرکه آثار هنری شما وجود دارد؟

در آرامگاه چهار انبیا در پیغمبریه، امامزاده اباذر (ع)، امامزاده اسماعیل (ع)، امامزاده علی (ع)، سلطان سیدمحمد (ع)، امامزاده اسماعیل (ع) در باراجین، حلیمه خاتون، زبیده خاتون و حرم طفلان مسلم در کشور عراق و تعدادی مساجد و اماکن متبرکه دیگر در قزوین آینه کاری نموده ام. مرمت آینه کاری امامزاده حسین (ع) را هم انجام داده ام.

قدمت آیینه کاری در قزوین به چه دوره ای بازمی شود؟

آینه کاری سنتی هنری است که شامل برش دادن آینه در قطعات مختلف و نشاندن این آینه های کوچک با نظم و ترتیب در کنار یکدیگر است. این هنر از زمان صفویه در قزوین رایج شد.

امروز اصلی ترین دغدغه تنها استاد آینه کار قزوین چیست؟

مسئولان ذی ربط ما در استان باید اهمیت بیشتری به این قبیل هنرها بدهند و فقط در حد حرف نباشد. تنها حامی ما اداره میراث فرهنگی قزوین بوده است که جا و مکان برای ارائه کارهای دستی به ما داده است. مسئولان این اداره همواره من را به ادامه کار تشویق می نمایند. من در این کارگاه هم بعضی از تولیدات خودم را که جنبه کاربردی در منزل دارند تهیه می کنم و هم به دانشجویان هنر و کارآموزان و دختران هنرستانی آموزش می دهم.

به غیر از میراث فرهنگی نهاد یا سازمان دیگری از من حمایت نمی کند فقط مسئولان اداره میراث فرهنگی بارها لوح تقدیر به من داده اند و از این کار آنها من یک جهان روحیه گرفته ام. یکی از نهادهایی که به هنر و فعالیت من مربوط می شود اداره اوقاف و امور خیریه استان است، اما این اداره اصلا از من حمایت ننموده است و حتی یک لوح تقدیر هم از آنها دریافت ننموده ام. من بعد از 25 سال فعالیت و آینه کاری در اماکن متبرکه و امامزاده های استان نه تنها بیمه نیستم، بلکه هیچ کس از من سراغی نمی گیرد و از نحوه درآمد من اطلاعی ندارد. انتظار دارم در ازای همه این سال ها حداقل من را بیمه می کردند چنان که بعضی از اشخاصی که در امامزاده ها فعالند بیمه شده اند.

دلیل مهجور ماندن این هنر چیست؟

در حال حاضر برای تعمیرات آینه کاری اماکن متبرکه و مساجد قزوین آینه کار دیگری در قزوین نیست. شاید بعضی از گچ کارها در میان کار خودشان چند تا آینه هم بچسبانند، اما به آنها آینه کار نمی گویند. هم اکنون بیشتر امامزاده های ما به مرمت سطوح آینه ای و آینه کاری نیاز دارند، اما بی توجهی مسئولان مربوطه به این هنر و درآمد بسیار پایین این شغل باعث شده است جوانان ما به سمت این هنر نیایند.

اگر کسی در خصوص این حرفه با من مشورت کند، می گویم اگر برای کسب درآمد به این هنر رو آورده اید، به دنبال کار و حرفه دیگری بروید اما اگر برای عشق خود آمده اید، می توانید این هنر را دنبال کنید. این هنر به مرور در این استان از بین می رود. اگر بعد از من اشخاص دیگری آن را دنبال ننمایند، باید از سایر استان ها برای آینه کاری و مرمت به قزوین بیایند. آینه کارانی که از سایر شهرها می آیند با هزینه بالاتری این کار را انجام می دهند، چون آنها محلی را هم برای سکونت خود همراه با خانواده می خواهند.

فرزندان من به هیچ عنوان از شغل و حرفه من استقبال نمی نمایند و اصلا به سمت این هنر نیامده اند، چون بی توجهی ها و نامهربانی ها را دیده اند در نتیجه به سراغ تحصیلات و حرفه دیگری رفته اند. از مسئولان مربوطه می خواهم با حمایت و تشویق، جوانان را به این رشته جذب نمایند و اجازه ندهند که هنر آینه کاری سنتی که روزگاری در قزوین سرآمد بود، کاملاً فراموش شود.

مدتی قبل آینه کاری یکی از بقاع متبرکه به مناقصه گذاشته شد. نظر شما در این باره چیست؟

عده ای برای کار ما مناقصه می گذارند در حالی که هنر را نمی شود به مناقصه گذاشت. هنر هرچه زیباتر باشد قیمت آن هم گران تر است. نمی توان برای آثار هنری مناقصه گذاشت. من هیچ گاه نمی خواهم مناقصه ای کار کنم. من کار زیبا انجام می دهم و آن را به بهترین شکل تحویل می دهم در حالی که بعضی از افراد این هنر را غیراصولی یاد می گیرند و کار بی کیفیت و شاید ارزان هم تحویل بدهند. اجناس کار ما هم مانند سایر اجناس گران شده است. بعضی از لوازم کار و مواد اولیه کار ما از چین وارد می شود و اکنون تعدادی از کارآموزان و دانشجویانی که برای یادگیری نزد من می آیند توان خرید این ابزار و مواد اولیه را ندارند. گاهی اوقات افراد خیر بانی هزینه های آینه کاری و مرمت قسمتی از امامزاده ها یا سایر اماکن متبرکه می شوند.

تلفیق هنر و مذهب

رضا گلدوز، استاد آینه کاری سنتی در قزوین، درباره تجربه کار در فضاهای معنوی می گوید: استاد احمد درودگران ها، از اساتید این حرفه، سال ها پیش به ما می گفت: صاحب هنر از قبیله اموات است. حضور در زیارتگاه ها برای هر دلی آرامش بخش و روح انگیز است و بی قراری ها را تسکین می دهد. ایرانیان هنرمند از گذشته همواره اماکن زیارتی را به بهترین شکل برای پذیرایی از عاشقان دل خسته و خداجویان آماده می کردند.

آینه کاری این اماکن همواره اوج هنر هنرمندان در زیارتگاه ها بوده است که در کنار فضای معنوی و عرفانی به چشمان زائران جلا می داده و نور رواق ها را دوچندان می نموده است. بازتاب نور و زیبایی در قطعات آینه های کارشده در فضای عرفانی و معنوی زیارتگاه ها و مساجد اوج تلفیق هنر در فضای مذهبی است. قزوین با وجود تعدد و فراوانی بقاع و اماکن متبرکه و بناهای قدیمی نه تنها باید مهد پرورش هنرمندان آینه کار باشد، بلکه باید هنرمندان این رشته را گرامی بدارد و به زنده ماندن و شکوه این هنر یاری کند.