گشتی در پایتخت کاروانسراهای ایران

به گزارش شیوا مارکت، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان گفت: استان سمنان از نظر تعداد، بیشترین کاروانسراهای تاریخی را در کشور به خود اختصاص داده است و کاروانسراها یکی از ظرفیت های کم نظیر گردشگری در این استان محسوب می شوند.

محمد جهانشاهی در گفتوگو با خبرنگار خبرنگاران اضافه نمود: سمنان، استان کاروانسراهاست و بیشترین تعداد کاروانسراهای کشور در این استان واقع شده است؛ تعداد 27 کاروانسرا در جاده های 600 کیلومتری استان سمنان در مسیر تهران به مشهد وجود دارد و استان سمنان با این تعداد کاروانسرا، صاحب یکی از ظرفیت های کم نظیر گردشگری در کشور است.

وی افزود: مجموعه کاروانسرای میاندشت یا رباط میاندشت به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین کاروانسراهای منطقه شرق کشور و به عنوان بزرگترین کاروانسرای جاده ابریشم در کیلومتر 40 جاده میامی- سبزوار در محور ترانزیتی تهران - مشهد واقع شده است.

وی ادامه داد: این کاروانسرا امروزه شامل سه کاروانسرا، شامل یک کاروانسرای شاه عباسی صفوی در ضلع غربی و دو کاروانسرای قاجاری در ضلع میانی و شرقی است، این سه کاروانسرا از دو دوره تاریخی مختلف در امتداد غرب به شرق، در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. بر سردر کاروانسرای میانی، کتیبه ای منظوم به تاریخ 1290 است؛ و بر سردر کاروانسرا غربی، کتیبه ای از تعمیرات سال 1291 خبر می دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان ادامه داد: کاروانسرای غربی این مجموعه در دوره صفویان در مسیر جاده ابریشم احداث و برای امنیت آن در برابر حملات راهزنان، دو قلعه، یک چاپارخانه، یک کبوترخانه در جوارش بنا شد. محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، مولف آگاه الشمس به وجود تلگراف خانه در این قلعه اشاره نموده است.

وی اضافه نمود: در دوره قاجاریان، جاده ابریشم اهمیت گذشته را نداشت؛ ولی کثرت زوار و مسافران مشهد باعث تردد بسیار در این راه بود و کاروانسرای صفوی گنجایش آن جمعیت را نداشت، به همیت علت، کاروانسرای دیگری در سوی شرقی آن ساختند و پس از مدت کوتاهی، فضای میانی این دو خود به کاروانسرایی بدل شد.

جهانشاهی اعلام نمود: محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، مولف آگاه الشمس در توصیف این سه کاروانسرا نوشته است که در این مجموعه و بیرون آن، بیست هزار نفر می توانند اقامت نمایند. جهانگردان و مستشرقان بسیاری در این کاروانسرا اقامت و در سفرنامه های خود به آن اشاره نموده اند. هانری رنه د آلمانی، این مجموعه را بزرگترین کاروانسرای راه مشهد- تهران دانسته و نوشته است که در این کاروانسرا، مانند شهر، دکان های قصابی و نانوایی و سراجی و غیره وجود دارد و چند دلاک و پینه دوز سر مسافران را اصلاح و پاپوش آنان را تعمیر می نمایند. در سفرنامه خراسان و کرمان، تألیفی به سال 1321 آمده که در اینجا تلگراف خانه دولتی دایر بوده است .

وی توضیح داد: کاروانسرای صفوی میاندشت با مساحتی در حدود 2100 مترمربع کاروانسرایی کوچک محسوب می گردد. در این بنا، اسطبلها به دور حجره ها و ایوانها و ایوانچه ها و حیاطی کم وسعت حلقه زده اند. در میانه جبه های حیاط، چهار ایوان واقع شده است. دو ایوان شرقی و غربی در دو سوی محور فرعی حیاط از رخ بام کلی حیاط بالاتر رفته اند و جلوه بیشتری دارند، در بخش شرقی مجموعه، کاروانسرایی بزرگ با مساحتی بیش از 8800 مترمربع واقع است که از قرارگیری ایوانها و ایوانچه ها و حجره ها و سپس اسطبلها بر گرداگرد حیاطی وسیع شکل گرفته است. ایوان میانه هر ضلع اندکی رخ بام کلی حیاط را شکسته است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان اضافه نمود: کاروانسرا میانی این مجموعه در واقع حاصل اتصال دو کاروانسرای صفوی و قاجاری است و ورودی این دو کاروانسرا به آن باز می گردد. این بنا، که در واقع پیش ورودی این دو بناست، کاروانسرایی ناقص است. صحن بسیار وسیع این بخش از سه طرف با ردیف ایوانچه ها محصور و در ضلع چهارم (غربی)، به کاروانسرای صفوی و قسمتی از قلعه مجاور آن محدود است.

جهانشاهی توضیح داد: این مجموعه سه آب انبار نیز دارد، دو آب انبار بدون هیچ نظمی در حیاط میانی و سومی در خارج مجموعه، در نزدیک ورودی همین حیاط واقع است. از دو آب انبار حیاط، یکی صفوی است و هم زمان با کاروانسرای غربی احداث شده و دیگری قاجاری است. غلامحسین خان افضل الملک، در سفرنامه خراسان و کرمان آورده که، آب انبار صفوی آب بهتری داشته است.