آینده ای روشن و ماندگار در انتظار ادبیات کُردی حوزه کودک است - شیوا مارکت

این مولف جوان در حوزه ادبیات کُردی کودک و نوجوان، سردبیر نشریه ادبیات بچه ها و نوجوانان مرکز فراوریات دیجیتال کُردی چاندلاو و مدیر اولین سایت تخصصی حوزه ادبیات و بچه ها و نوجوانان کُرد با نام چراوک در خصوص شعر کُردی نیز هست. با آرش مهربان درباره تاریخچه ادبیات کُردی در حوزه کودک و نوجوان، شرایط امروز و چشم انداز آینده آن، به گفت وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می گذرد.

این نویسنده جوان حوزه ادبیات کودک و نوجوان به زبان کُردی، در ابتدای گفت وگو خود با خبرنگار ایبنا با اشاره به قدمت و تاریخ ادبیات کُردی کودک و نوجوان، اظهار کرد: ادبیات کُردی کودک و نوجوان هم به عنوان بخشی از ادبیات کُردی، قدمت و قامتی افزون بر 300 سال دارد؛ تاریخی که زمینه را برای رشد و پیشرفت آن ایجاد نموده است.

سردبیر ادبیات بچه ها و نوجوانان مرکز فراوریات دیجیتال کُردی چاندلاو ادامه داد: بر اساس مستندات موجود، احمد خانی (1651-1707) شاعر و نویسنده کُرد، برای نخستین بار خالق گفتمانی بود که کودک و نوجوانان را مورد اهمیت قرار داد و برای این قشر از جامعه ارزش قائل شد. این شاعر و نویسنده، با خلق اثری به نام نوبهارا بچووکا با گویش کورمانجی، اولین اثر مکتوب و در عین حال اولین فرهنگ لغت کُردی - عربی را برای مخاطب کودک و نوجوان به صورت نظم خلق کرد.

وی با بیان اینکه این اثر، اولین کوشش مکتوبی است که توانست راه را برای افراد دیگری در این حوزه باز کند و کودک و نوجوان را به عنوان شاخصه­ هایی مهم در زندگی مورد اهمیت قرار دهد، افزود: بعد از گذشت 100 سال از کتاب احمد خانی، این بار شیخ معروف نودهی (1752-1837 میلادی) دومین فرهنگ کُردی-عربی را تحت عنوان احمدی برای بچه ها و به منظور آموزش عربی به بچه ها به شیوه نظمی ساده به نگارش درآورد.

مهربان ادامه داد: به همین دلیل و با توجه به نقش دین در جامعه، چند اثر دیگر به منظور آموزش و فراگیری بچه ها و نوجوانان با زبان عربی تالیف شد که هدف اصلی آنها، آموزش زبان عربی به شیوه­ ای آسان به مخاطب کودک بود. کتاب ڕۆڵە بزانی اثر ملاخدر رواری (1734-1795) از جمله تالیفات دیگری بود که به همین دلیل و برای آموزش اصول و فروع دین به گویش اورامی تالیف شده

بر اساس مستندات تاریخی، احمد خانی، شاعر و نویسنده کُرد، برای نخستین بار خالق گفتمانی بود که در زبان و ادبیات کُردی، کودک و نوجوان را مورد اهمیت قرار داد؛ او با نگارش کتاب نوبهارا بچووکا با گویش کورمانجی، اولین اثر مکتوب و در عین حال اولین فرهنگ لغت کُردی - عربی را برای مخاطب کودک و نوجوان به صورت نظم، خلق کرد

بود، هرچند که در این زمان و با توجه به تعاریفی که از ادبیات کودک و نوجوان داریم، نمی توانیم آنها را جزء ادبیات ویژه­ این قشر قلمداد کنیم، ولی با توجه به قدمت و سرآغاز این بخش در ادبیات کُردی، همیشه مورد اهمیت بوده ­اند و به عنوان اولین کوشش­ هایی از آنها نامبرده می شوند که برای بچه ها و نوجوانان کُرد اجرا شده است.

این متخصص حوزه ادبیات کردی کودک و نوجوان، به حوزه داستان نویسی برای بچه ها به زبان کُردی اشاره نمود و گفت: در این حوزه می توانیم کوشش­ فواد تمو را به عنوان اولین کوشش در حوزه داستان نویسی کُردی بچه ها که در سال 1913 میلادی منتشر کرد، نام ببریم. بعد از فواد تمو، می توانیم افراد دیگری مانند حسین حزنی موکریانی، شاکر فتاح و نجم الدین ملا را جزء کسانی قلمداد کنیم که اولین کوشش ­های اجرا شده در این حوزه را به نام خود اختصاص داده ­اند. در رابطه با مجله ویژه کُردی برای بچه ها هم می توانیم به مجله گڕوگاڵی منداڵانی کورد اشاره کنیم که در سال 1964 میلادی در شهر مهاباد به چاپ رسیده است که نقطه عطفی در روزنامه­ نگاری کُردی حوزه کودک و نوجوان و پیشرفت ادبیات کُردی برای این قشر به شمار می آید.

مدیر اولین سایت تخصصی حوزه ادبیات و بچه ها و نوجوانان کُرد با نام چراوک در خصوص شعر کُردی برای کوکان افزود: در رابطه با شعر کُردی بچه ها هم در اوایل قرن بیستم، دسته­ ای از شاعران و روشنفکران کُرد مانند: زیور، پیرمیرد، شیخ نوری، شیخ صالح، گوران و فایق بیکس، اساس و بنیان شعر کُردی بچه ها را پایه­ گذاری و نقش مهمی را در پیشبرد ادبیات کُردی بچه ها و نوجوانان ایفا کردند.

مهربان همچنین بیان نمود: با توجه به تعاریفی که امروزه برای ادبیات کودک و نوجوان ارائه شده است، اگر تاریخ ادبیات مدرن کُردی برای بچه ها را مورد بحث قرار دهیم، می بینیم که قدمت چندانی ندارد، ولی با این حال تعداد افراد دغدغه­ مند و صاحب قلم و اثر در این بخش کم نیستند. هر چند تا رسیدن به موقعیت ایده­ ال و مناسبی که بتوانیم پا به پای ادبیات جهانی کودک و نوجوان پیش برویم، فاصله زیادی داریم.

وی، نبود مرکزی علمی و آکادمیک را که بتوان در آن به پژوهش و تحقیق در رابطه با ادبیات کودک و نوجوان کُرد مشغول شد، جزو دغدغه­ های مهم در این حوزه برشمرد و افزود: نبود منابع تحقیقی و علمی برای دانشجویان و استادان علاقمند به این حوزه، به این بحران دامن زده است؛ در حالی که می توان در این زمینه تحقیقات گسترده و فراوانی را در رابطه با ادبیات تطبیقی کُردی و فارسی کودک و نوجوان انجام داد و موضوعات متنوع و بسیاری را برای تحقیقات رساله ­ای و سرانجام نامه­ ای استخراج کرد؛ که همین نبود منابع و نتایج تحقیقات در این رابطه، باعث دلسردی علاقمندان به این حوزه شده است؛ اما خوشبختانه کوشش ­ها و دغدغه هایی که در چند سال اخیر توسط نویسندگان و مترجمان کُرد نشان داده شده است، نوید آینده ­ای روشن و ماندگار را برای ادبیات کُردی کودک و نوجوان می دهد.

این نویسنده حوزه ادبیات کُردی کودک و نوجوان بیان نمود: جا دارد از کوشش ­هایی نظیر برگزاری چندین دوره از جشنواره شعر کُردی منال در شهرستان ایوان استان ایلام، تاسیس اولین مرکز تخصصی چاپ و نشر کُردی کتاب کودک و نوجوان در کُردستان و غرب ایران، برگزاری نشست­ هایی علمی در رابطه با ادبیات کودک و نوجوانان، رغبت ناشران برای چاپ و نشر کتاب ­های کودک و نوجوان به زبان کُردی نام ببریم که تمام این­ها نشان از اهمیتی است که در این چند سال برای ادبیات کودک و نوجوان، توسط نویسندگان

کوشش ­ها و دغدغه هایی که در این چند سال اخیر توسط نویسندگان و مترجمان کُرد نشان داده شده، نوید آینده ­ای روشن و ماندگار را برای ادبیات کُردی کودک و نوجوان می دهد

و اصحاب فرهنگ و هنر حوزه ادبیات کُردی اجرا شده است.

مهربان گفت: به طور کلی و با توجه به سَیر مطالعاتی که در این چند سال اخیر در حوزه ادبیات کُودک و نوجوان داشته ­ام، می بینم که ادبیات کودک و نوجوان برای عده ­ای به تجارت پرسودی تبدیل شده است، چنین پدیده ­ای هم به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم، بر اوضاع ادبیات کودک و نوجوان و فراوری محتوای این بخش تاثیرگذار بوده است. تا جایی که عده ­ای از ناشران با همکاری تعدادی از افرادی که دیواری کوتاه­تر از دیوار ادبیات کودک و نوجوان پیدا نمی ­کنند، دست به خلق آثاری غیرادبی در حوزه ادبیات کودک می زنند که نه تنها کمکی به فرایند رو به رشد و توسعه فراوری آثار فاخر ادبیات کودک و نوجوان نمی کند، بلکه این فرایند را کُند و آن را از معیارهای جهانی و استانداردهای مشخص شده آن دور می سازد.

وی همچنین افزود: به باور بنده، علی­رغم ذوق و استعداد کافی که ضروری است هر نویسنده ­ای در این ادبیات داشته باشد، هر ناشر و نویسنده و مترجمی، یک سری مطالعات گسترده را در این حوزه ضروری است انجام دهد؛ در حالی که عده­ ای بسیار کورکورانه دست به خلق آثاری می زنند که فاقد معیارهای ادبیات کودک و نوجوان است. متاسفانه بعضی وقت­ ها حرف هایی مبنی بر آسان بودن نوشتن برای کودک و راحت بودن کار، توسط بعضی از افراد اعم از نویسنده و ناشر به گوش می رسد که همین باعث شده است که دیدگاهی در جامعه و در میان این افراد جا بیفتد و آثاری ضعیف خلق شود. چنین دیدگاه نادرستی هم با پیشرفت در حوزه نقد و پژوهش علمی در این جهت، میسر می شود.

سردبیر مجله ادبیات کودک و نوجوان انجمن علمی-دانشجویی رشته زبان و ادبیات کُردی دانشگاه کُردستان در خصوص صندلی حوزه پژوهش در ادبیات کُردی کودک و نوجوان نیز بیان نمود: مطالعات علمی و آکادمیک در هر بخشی که باشد، یکی از فاکتورهای اصلی پیشرفت و توسعه آن بخش به شمار می آید، بدون شک وجود چنین چیزی هم در ادبیات کُردی کودک و نوجوان، می تواند به عنوان محرکی به سوی فراوری و خلق آثاری بهتر برای مخاطب کودک و نوجوان تبدیل شود و با توجه به ایجاد رشته دانشگاهی ادبیات کودک و نوجوان در چند تا از دانشگاه ­های دولتی و بعضا در چند تا از دانشگاه­ های غیردولتی در مناطق کُردنشین، باعث شور و شوق افرادی شده است که به ادامه تحصیل در این حوزه علاقه­ مند هستند. حال با توجه به ایجاد چنین گرایشی در دانشگاه ­ها، زمینه برای رشد ادبیات کودک و نوجوان از لحاظ علمی و دانشگاهی بیشتر می شود، همین هم باعث ایجاد و زمینه­ سازی برای خلق گفتمان نقد در حوزه ادبیات کودک و نوجوان می شود که این بار از دیدگاهی علمی و آکادمیک این حوزه را مورد نقد و پژوهش قرار داد.

به گفته آرش مهربان، ادبیات کُردی کودک و نوجوان هم نیازمند چنین دیدگاهی است که بتواند صندلی علمی خود را افزایش دهد، تحصیل دانشجویان کُرد در رشته ادبیات کودک و نوجوان در دانشگاه ­های ایران در این اواخر، می تواند فرصت مناسبی را برای آن دسته از دانشجویانی فراهم کند که در این حوزه مطالعه دارند و می خواهند ادامه تحصیل دهند. همانطور که قبلا هم اشاره شد، نیازمند گفتمانی علمی و آکادمیکی هستیم که بتوانیم ادبیات کُردی بچه ها را بسط دهیم.

وی در پاسخ به این سوال که

عده­ ای، سنِ کم مخاطبین کودک و نوجوان را دلیلی بر آسان قلمداد کردن ادبیات بچه ها و نوجوانان می دانند، درحالی که عکس چنین قضیه ای صادق است و دوران کودکی و نوجوانی به عنوان اساس زندگی، از اهمیت والایی برخوردار است

چرا برای بچه ها کتاب می نویسید؟ گفت: قطعا هر نویسنده کودک، برای خلق اثری یک سری انگیزه و هدف مشخصی دارد؛ من هم به عنوان کسی که در این حوزه کار می ­کنم، برای خود اهدافی را دنبال می ­کنم؛ با این تعاریف اگر بخواهم به زبانی ساده جواب سؤال را بدهم، این است هنوز کودک هستم و دارم برای کودکی خودم می­ نویسم. لذت کودکی را در نوشتن می بینم و پژوهش در این حوزه؛ تا بتوانم کودک بمانم و بچگانه زندگی کنم.

مهربان در پاسخ به این سوال که نوشتن برای بچه ها سخت است یا آسان؟ بیان نمود: هر وقت که با چنین سؤالی روبه ­رو می­ شوم، ناخودآگاه یاد بیتی از مولانا می افتم که می­ فرماید: چونکه با کودک سروکارت فتاد/ پس زبان کودکی باید گشاد شاید در اینجا شعر بیشتر بر روی ساختار زبانی شاعر یا نویسنده­ ای که برای کودک می­ نویسد، تاکید داشته باشد؛ ولی به نظر من مصداق بارزی است در خصوص نقش و صندلی فردی که برای کودک می­ نویسد و اهمیتی است که ضروری است صاحب قلم به نسبت مخاطب خود، به آن ارزش دهد.

این کارشناس حوزه ادبیات کودک و نوجوان ادامه داد: متاسفانه مدت زیادی این دیدگاه در جامعه رواج داشته و هنوز هم هست که عده­ ای، سن کم مخاطبین کودک و نوجوان را دلیلی بر آسان قلمداد کردن ادبیات بچه ها و نوجوانان می دانند، در حالی که عکس چنین قضیه ای صادق است و دوران کودکی و نوجوانی به عنوان اساس زندگی، از اهمیت والایی برخوردار است. به باور من نوشتن برای مخاطب کودک دارای سخت ترین و حساس ترین کوشش­ هایی است که در حوزه ادبیات و نوشتن وجود دارد.

این نویسنده حوزه کودک و نوجوان که دبیر و مدیر اجرایی انتشارات تازه تاسیس په­ پووله برای چاپ و نشر کتاب­ های کودک و نوجوان برای اولین بار به زبان کُردی و در غرب کشور است، در این باره بیان نمود: اینکه بخواهم در صندلی یک ناشر حرف بزنم، کار دشواری است، چون کوشش­ های ما قدم­ های اول خودش را به پیش می برد و هنوز در حال به دست آوردن تجارب و علم کافی در این حوزه هستیم. به جای آن دوست دارم از امید و آروزهایی حرف بزنم که برای این نشر نوپا در سر می پرورانیم. خوشبختانه ما ناشران زیادی داریم که حامی نویسندگان و مترجمین کُرد هستند که دوست دارند آثارشان دیده شود و بچه ها و نوجوانان از آنها لذت ببرند؛ که چنین حس همکاری و همیاری جای تقدیر و تشکر است. ولی چیزی که بعضی اوقات با آن روبه­ رو می شدم، آثاری بود که بعضاً برای مخاطب کودک و نوجوان نوشته می­ شد و از هیچ معیار و ملاکی که ضروری است جزء ویژگی های مهم اثری ادبی مخاطب کودک و نوجوان باشد، پیروی نمی کند و در واقع چنین اثری ضربه مهلکی است بر پیکره ادبیات کودک و مخدوش کردن ذهن و روان مخاطب کودک و نوجوان. یا اینکه خیلی وقت­ ها می دیدم که تعدادی از ناشرین صرفا با دیدی مالی مقوله ادبیات کودک و نشر کتاب کودک را می نگریستند، که چنین دیدگاهی هم به ضرر ادبیات کودک تمام می شد و خروجی آن فراوری انواع و اقسام کتاب و نوشته ­هایی بود که به غیر از ایجاد سردرگمی برای کودک، هیچ تحفه­ ای را به همراه نداشت.

وی افزود: با وجود این­ها، جای خالی نشری که بتواند به روش و متُدی علمی و بر اساس معیارهایی که برای ادبیات کودک و نوجوان ترسیم شده است و به صورت تخصصی و ویژه به نشر کتاب کودک و نوجوان بپردازد، حس می شد. تا اینکه با یکی از همکارانم، سرکار خانم

سال جاری اقدام به تاسیس اولین نشر تخصصی حوزه کودک و نوجوان در گستره جغرافیایی کُردستان و غرب کشور کردیم و در آینده ­ای نزدیک فراوریات آن وارد کتابخانه های خوانندگان کودک و نوجوان می شود

نسرین ابراهیمی به فکر تاسیس انتشارات په­ پووله افتادیم. حالا چند ماهی است که مشغول کسب تجربه و مطالعاتی در این زمینه هستیم که بتوانیم به روشی هدفمند و با برنامه، اهدافمان را به پیش ببریم. در حال حاضر هم بنده به عنوان دبیر نشر و مدیر اجرایی آن مشغول به کار هستم و سرکار خانم نسرین ابراهیم هم به عنوان مدیرمسئول نشر مشغول خدمت رسانی هستند. هدف اصلی ما فراوری و خلق آثاری است که شایسته بچه ها و نوجوانان کُرد باشد و بتوانیم در راه جهانی کردن ادبیات کُردی این حوزه، قدم های مثبتی برداریم، به همین دلیل نشر با استفاده از تجارت و توانمندی های افرادی اعم از استادان دانشگاه، فارغ التحصیلان رشته ­های روانشناسی و علوم تربیتی، کارشناسان زبان و ادبیات کُردی و شاعران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان، سعی دارد تصویر جدیدی را از نشر کُردی در حوزه بچه ها به جامعه ارائه کند و بتواند آثاری را خلق کند که برای بچه ها و بچگانه باشد، نه اینکه برای کودک باشد و به کام عظیمسالان.

وی در خصوص آثار چاپ شده خودش نیز گفت: دو اثر سمۆرە و ڕۆژێکم بۆ زرێبار که در اواخر دوران کودکی و اوایل نوجوانی از من به چاپ رسید، پنجره­ عظیمی را به سوی دنیای نویسندگی و ادبیات بچه ها و نوجوانان باز کرد؛ به طوری که از آن مقطع به بعد، با دیدگاهی نو و کسب تجربیات روزافزون بیشتر در این حیطه، داشته ها و اندوخته­ هایم را بیشتر کنم و بقیه راهم را حرفه ای­ تر طی کنم.

مهربان افزود: دوران کودکی و نوجوانی ­ام را با داستان و حکایات فولکلور کُردی گذراندم و در این بین هم سعی می ­کردم که تازه­ های نشر حوزه ادبیات بچه ها و نوجوانان را در سطح گسترده ­تری دنبال کنم و کم و بیش از آن دسته آثاری که چاپ و منتشر می ­شدند، لذت ببرم. آشنایی­ ام با نویسنده مطرح بچه ها و نوجوانان جناب آقای هوشنگ مرادی کرمانی و خواندن چندین باره آثار ایشان، ترغیبم کرد که یکی از آثار ایشان را به زبان کُردی ترجمه کنم. کتاب مثل ماه شب چهارده و ترجمه کُردی آن تحت عنوان وەکوو مانگی شەوی چواردە اولین اثری است که به زبان کُردی ترجمه و تقدیم بچه ها و نوجوانان نموده ام.

این کارشناس حوزه ادبیات کردی کودک و نوجوان همچنین نبود ناشر تخصصی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به زبان کُردی را یکی از دغدغه های عظیم خود عنوان و بیان نمود: به همین دلیل در سال (1399) اقدام به تاسیس اولین نشر تخصصی چاپ کتاب کودک و نوجوان در گستره جغرافیایی کُردستان و غرب کشور کردیم، که در آینده ­ای نزدیک فراوریات آن وارد کتابخانه خوانندگان عزیز کودک و نوجوانان می شود.

مهربان درباره فعالیت های آینده و اهداف پیش روی خود نیز گفت: مدت دو سه سال است که در حوزه جمع آوری حکایات و قصه ­های فولکلوریک کُردی ویژه کودک و نوجوانان مشغول به فعالیت هستم که در آینده ­ای نزدیک دستاوردهایمان در اختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت. به همین دلیل مشغول آماده ­سازی اولین اثر بازآفرینی شده کودک و نوجوان به زبان کُردی هستم که در اوایل سال جدید، وارد بازار نشر کتاب کودک و نوجوانان خواهد شد.

وی در سرانجامی این مصاحبه، کتاب تینا و داستان­ های اندیشه شده اثر عطا محمد را تازه ترین کتابی که مطالعه آن را به اتمام رسانده، معرفی کرد.

تور کانادا: تور کانادا | با تور کانادا سفر کنید، ویزای کانادا، تور کانادا ارزان، قیمت تور کانادا نوروز، بهار، پاییز، تابستان، زمستان 99 را با ما تجربه کنید.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران