تولیدکنندگان صابون مراغه تسهیلات می گیرند

به گزارش شیوا مارکت، سید مرتضی احمدپور - تبریز - خبرنگار:تا همین 2 دهه قبل، صابون مراغه شوینده بی رقیب در اکثر خانه های آذری ها بود؛ صابونی که 200 سال قدمت دارد و حتی بعضی آن را اولین صابون فراوری بشر به شیوه امروزی می دانند؛ صابونی که هم برای شست وشوی سر و بدن، لباس و به گفته بعضی طبیبان سنتی، برای موهای حساس و آسیب دیده هم کاربرد دارد.

این محصول با تغییر در رنگ و میزان دنبه گوسفندی و سود سوزآور درست می گردد و استفاده های متعددی دارد. بنا بر اعلام فعالان این حوزه و پیش کسوتان فراوری این شوینده، تعداد کارگاه های فراوریی صابون مراغه در این شهر و همچنین تبریز و آذرشهر بیش از 200 کارگاه بزرگ و کوچک بوده و شیوه فراوری هم به صورت کاملا سنتی انجام می شده است. اما در 2 دهه گذشته، روند نزولی کارگاه ها به دلیل تاکید بر فراوری این محصول با شیوه جدید و استاندار شروع شد، به نحوی که سازمان میراث فرهنگی از ترس نابودی فراوری این اثر اقدام به ثبت ملی آن در کشور کرد. به همین دلیل، امروز دیگر از آن کارگاه های سنتی پررونق سال های گذشته خبری نیست و تنها 3 کارگاه شناسنامه دار صابون مراغه در این شهرستان فعال هستند. هرچند همین تعداد واحدهای فراوریی اندک هم توانسته اند بازار خوبی برای این محصول در داخل و خارج کشور ایجاد نمایند، فعالان سنتی هم انتظار دارند با حمایت بیشتر فعالیت های فراوریشان احیا گردد.

عدم دسترسی به آمار فراورینمایندگان صابون مراغه

در حالی که فرماندار مراغه حدود 2 هفته قبل در دیدار از یکی از 3 کارخانه فراوری صابون در این شهرستان بر لزوم حمایت از صابون مراغه، برطرف مسائل آن و همچنین افزایش تعداد کارگاه ها تاکید نموده بود، مسئولان اداره صمت شهرستان مراغه پس از چند بار تماس و پیگیری خبرنگار خبرنگاران از وضعیت فراوری، صادرات، نحوه حمایت ها و دیگر مسائل مربوط به صابون مراغه اظهار بی اطلاعی کردند. محمدرضا حسن زاده رئیس اداره صمت مراغه، در حالی از آمار و ارقام کارگاه ها و فراوریات آنها اطلاعی در دست نداشت که حمید شکری فرماندار مراغه، چندی قبل در بازدید از واحدهای فراوری صابون مراغه، فراوری این محصول را حدود 1200 تن بیان کرد. به گفته شکری، بیش از 150 نفر نیروی کار مستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند. البته فراورینمایندگان محلی و بومی معتقدند این فراوری حدود هزار تن است و در صورت حمایت تا 2 هزار تن در سال هم قابل افزایش است.

حذف روش سنتی فراوری صابون را از سکه انداخته است

یکی از فراورینمایندگان قدیمی صابون مراغه که کارگاهش چند سالی است به علت عدم رعایت مسائل بهداشتی تعطیل شده، می گوید: من و اجدادم نزدیک به 200 سال است صابون را به همین شیوه سنتی فراوری می کردیم، اما اکنون این شیوه را به بهانه عدم رعایت مسائل بهداشتی تخلف به شمار آورده اند و کارگاه ما را تعطیل نموده اند.

علی حجتی بیان می نماید: حرارت دادن دنبه گوسفند و ذوب شدن آن یک روش سنتی دارد، ولی می گویند این روش غیربهداشتی است. یا خشک کردن صابون زیر نور آفتاب را غیربهداشتی می دانند و تاکید دارند که این کار باید در محیط بسته مانند گلخانه انجام گردد، در حالی که در خشک شدن زیر نور آفتاب آب صابون گرفته می گردد و محصولی باکیفیت عرضه می گردد. اینها بهانه هایی هستند که صابون مراغه را از تب و تاب انداخته است و اکنون آن همه کارگاه فراوریی و آن همه اشتغال منحصر به 3 کارگاه شده که نهایتا 500 نفر نیروی کار مستقیم و غیرمستقیم دارد، اما در گذشته این کارگاه ها بسیار زیاد بودند و در همه جای مراغه فعالیت داشتند. وی با اشاره به کیفیت متفاوت صابون مراغه تاکید می نماید: علاوه بر دنبه و سود سوزآور در ترکیب صابون اصیل مراغه از بوته نوعی گیاه هم استفاده می کردیم که این ترکیب یک فرمول منحصر به فرد دارد که آن را سینه به سینه منتقل نموده ایم و صابون های فعلی آن خاصیت و عطر صابون های قدیمی را ندارند.

صادرات صابون مراغه به بیش از 10 کشور دنیا

یکی از فروشندگان عمده صابون مراغه درباره ظرفیت ها صادراتی این محصول استان بیان می نماید: حدود نیمی از فراوریات صابون مراغه به خارج از کشور صادر می گردد. حتی واحد فراوریی صابون صدر مراغه در جمهوری آذربایجان هم کارگاه فراوریی احداث نموده و به شهروندان این کشور صابون تازه با برند ایرانی تحویل می دهد.

به گفته قاسم صبوری، به 6 کشور در اروپا و کشورهای همسایه استان صابون مراغه فروخته می گردد؛ صابونی که بر خلاف گذشته چندان هم ارزان نیست و اکنون کیلویی 25 هزار تومان در بازار داخلی و حدود 60 هزار تومان یا 6 دلار برای هر کیلو به خارج از کشور صادرات می گردد. این فعال تجاری تاکید می نماید: صابون مراغه چون آب زیادی دارد، محصولی به شدت کاهنده از نظر وزنی است و بر همین اساس، فروش آن در بسته بندی هایی صورت می گیرد که ورود و خروج هوا در آن ممکن نباشد. با توجه به فراوری کاهش، این اقدامات انجام می گردد، اما عمر صابون این شهرستان را که در گذشته به 10 سال هم می رسید، به چند ماه کاهش داده است چرا که در شیوه فراوری جدید، این محصول به صورت مستقیم مقابل آفتاب خشک نمی گردد و به دلیل باقی ماندن آب در آن موقع خراب شدنی کاهش پیدا نموده است.

حمایت از مهارت فراوری صابون مراغه

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه می گوید: از اواخر سال 95 که صابون مراغه ثبت ملی شد، اقدامات متعددی برای حمایت از این محصول و مهارت و روش های فراوری سنتی آن صورت گرفت، چراکه نگرانی هایی از فراموشی روند فراوریی سنتی این صابون وجود داشت. یعقوب طالبی ادامه می دهد: بر این اساس، از کارگاه های قدیمی فراوری صابون مراغه و فراورینمایندگان قدیمی و ماهر فیلم، عکس و آثار مستند تهیه شده تا این روش ماندگار بماند. البته فراوریات فعلی هم که تقریبا صنعتی است، به همان فرمول و شیوه قدیمی فراوری می گردد و افزایش فروش و صادرات هم دلیلی بر حفظ کیفیت این محصول است.

وی درباره تعداد کارگاه های فراوری این صابون در استان بیان می نماید: در گذشته در تبریز و آذرشهر هم کارگاه های فراوری این محصول وجود داشت، اما اکنون تنها در مراغه 3 کارگاه بزرگ وجود دارد که جوابگوی احتیاج بازار هستند. البته وجود بعضی کارگاه های کوچک زیرزمینی هم در این شهر پیش بینی می گردد که به فراوری این محصول به همان شیوه قدیمی می پردازند. طالبی از نگاه مثبت و حمایت میراث فرهنگی از این محصول خبر می دهد و می گوید: پرداخت تسهیلات برای ابقای کارگاه های بهداشتی و سنتی فراوری صابون مراغه، امکان مشاهده مستقیم روش فراوری برای گردشگران و در نهایت، ابقای این صنعت بومی از روینمودهای میراث فرهنگی است.

کوشش برای احیای کارگاه های صابون سازی مراغه

فرماندار مراغه هم با تاکید بر این که کوشش می کنیم با حفظ و توسعه کارگاه های صابون سنتی مراغه، این صنعت بومی احیا گردد، بیان می نماید: مسائل زیست محیطی و بعضی مسائل موجود در فراوری این صابون از اصلی ترین دغدغه های فراورینمایندگان است و کوشش می کنیم با تعامل و همکاری مطلوب بین دستگاه های اجرایی شهرستان این مسائل برطرف گردد. حمید شکری با بیان این که صابون سنتی و طبیعی مراغه سوغات اصلی و ارزشمند این شهرستان محسوب می گردد، اظهار می نماید: سالانه بیش از 1200 تن صابون سنتی در این شهرستان فراوری و بیش از 400 تن به کشورهای آسیای میانه، شرق آسیا و آذربایجان و افغانستان صادر می گردد. وی می افزاید: صابون مراغه تا پیش از فراوری صابون های صنعتی، مورد استفاده بیشتر مردم شهرهای ایران بود و هم اکنون نیز در بازارهای سنتی همه شهرهای ایران به وفور یافت می گردد و هواداران زیادی دارد.

خواص صابون مراغه

صابون مراغه از چربی گوسفند و سود سوزآور ساخته شده است و با وجود رواج صابون های صنعتی، این نوع صابون همچنان به عنوان یکی از شوینده های سنتی رایج در خانواده های ایرانی استفاده می گردد. برای فراوری این محصول 6 ساعت برای مخلوط شدن مواد آن و 3 ساعت برای تبدیل شدن این مواد به صابون صرف می گردد. صابون مراغه در سه رنگ سفید، زرد و سیاه فراوری می گردد و معروف ترین نوع آن صابون زرد است. گاهی به ترکیبات صابون سیاه سدر و رنگ حنا اضافه می گردد که مناسب برای برطرف شوره سر، ریزش مو و تقویت پیاز مو است.