خطر تخریب کامل در کمین طاق کسری - شیوا مارکت

اگر 16 سال قبل صدای طاق کسری را شنیده بودند...

در حالی برای دومین بار بخش هایی از طاق کسری فرو ریخت که نه تنها مسئولان میراث فرهنگی کشور عراق در طول کمتر از 10 سال گذشته دو بار از متولیان میراث فرهنگی ایران خواسته بودند تا برای بازسازی این بنای تاریخی به آن ها یاری نمایند، بلکه 16 سال قبل نیز با مشاهده نخستین ترکها روی این بنای تاریخی کارشناسان ایرانی آمادگی خود برای بازسازی این بنا را اعلام نموده بودند.

آخرین ضربه به این بنای عظیمِ ساسانی که حتی عظیمترین طاق ضربی شناخته شده دنیا نیز نامیده می شود، در طول یک هفته گذشته به آن وارد شد. خبر و تصاویر این اتفاق به وسیله بعضی افراد فعال در شبکه های اجتماعی عراق منتشر شد و درباره اش نوشتند همزمان با شروع سال 2021 بخشی از سقف این بنای تاریخی فرو ریخت.

البته با انتشار این خبر، بعضی افراد در فضای مجازی این اتفاق را به اندازه ای ندانستند که تا این حد عظیم جلوه داده شود، اما تکرار آن یعنی ریزش بخش هایی از طاق که قطعا به دلایل مختلفی از جمله بی توجهی به این بنا و نداشتن برنامه بازسازیی مناسب از سوی متولیان عراقی و حتی عملکرد کند متولیان میراثی کشور برای جواب به مسئولان عراقی است، قابل توجه است.

به نظر می رسد تا زمانی که آن درخواست یاری بی پاسخ بماند، هر از چندگاهی باید منتظر تخریب بخش بیشتری از این بنای تاریخی که بخشی از تاریخ کشورمان را در خود دارد، باشیم.

داستان بی توجهی ها به طاقی که یک تاریخ است

روایت طاق کسری و درخواست هایی که متولیان میراث فرهنگی عراق برای نجات این بنای ارزشمند و دنیای دارد، آنقدر عمیق است که سابقه آن به بیش از 10 سال قبل برمی شود، زمانیکه محمدحسن محب علی، مدیر وقت دفتر ابنیه و بافت های تاریخی کشور در 13 آذر 1383 به بعضی گزارش های تخریبی از اماکن مذهبی عراق اشاره و گفت که برای تشکیل دفتر مستقل نمایندگی میراث فرهنگی ایران در آن کشور کوشش می نماید.

او با اشاره به گزارش هایی که از ایجاد ترک در طاق کسری در اردیبهشت همان سال منتشر شده بود، از اعلام آمادگی کارشناسان سازمان وقت میراث در همان زمان نیز خبر داده بود که تمایل داشتند با بازدید از این بنا شرایط آن را به طور دقیق کارشناسی نمایند، اما ایجاد شرایط جدید و پیچیده آن موقع در عراق باعث رها کردن پیگیری ها برای حضور کارشناسان ایرانی در ایوان مدائن شد.

آن درخواست بی پاسخ ماند و طاق کسری همچنان در همان شرایط باقی ماند تا 9 اسفند 1390 که خبرگزاری فرانسه گفت دولت عراق میخواهد شهر ساسانی مدائن را به مقصد جدید گردشگری این کشور تبدیل کند.

نکته جالب توجه در همان زمان درباره این شاهکار معماری دنیای ایرانِ باستان، اعلام انجام بازسازی اساسی این اثر ارزشمند با همکاری سازمان یونسکو و در آینده ای نزدیک بود؛ البته به نظر می رسد برای یونسکو هم هنوز آن آینده نزدیک فرانرسیده است.

بین همه این اتفاقات و با توجه به دل نگرانی هایی که باستان شناسان در آن موقع نسبت به شرایط این بنای تاریخی داشتند، رئیس انجمن علمی باستان شناسی ایران در پنجم آبان 1392 و در افتتاحیه همایش بین المللی باستان شناسان جوان به محمدعلی نجفی، رئیس وقت سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیشنهاد داد که مدیران میراث فرهنگی کشور به آثار فرهنگی و تمدنی باشکوه ایران در کشورهای پیرامونی - که زمانی بخش از قلمرو ایران بوده اند - توجهی ویژه داشته باشند و با رایزنی با مقامات میراث فرهنگی این کشورها، امکان حضور باستان شناسان ایرانی را برای پژوهش ها و کاوش های باستان شناسی فراهم نمایند. او این درخواست را به آثار تاریخی کشورهای همسایه و به خصوص عراق و طاق کسری تعمیم داد.

با این وجود باز هم در این میان طاق کسری ماند و حوضش، تا هفت سال بعد یعنی 22 بهمن 1397 که با سفر یک روزه عبدالامیر الحمدانی، وزیر فرهنگ و گردشگری عراق به ایران و در ملاقات با علی اصغر مونسان، معاون وقت رئیس جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و وزیر کنونی وزارتخانه میراث فرهنگی در کنار پیشنهادهایی که برای توسعه همکاری های دو کشور در بخش گردشگری و میراث فرهنگی داشت، به صورت جداگانه برای نجات ایوان مدائن از ایران یاری خواست.

او نگهداری آثار باستانی را مهمترین چالش این کشور دانست و از ایران درخواست کرد که در این زمینه با توجه به مفاد آخرین تفاهم نامه دو کشور به عراق یاری کند و در ادامه گفت: طاق کسری از جمله آثار باستانی عراق است که به خاطر اقدامات بازسازیی گذشته و از طرفی بدلیل کهنسال بودنش به نگهداری و ترمیم احتیاج دارد.

در همان ملاقات، مونسان برای همکاری در این زمینه و همچنین بازسازی کاخ کسری اعلام آمادگی کرد و گفت: می دانیم پفراینده های مشترک در یونسکو خارج از نوبت پیگیری می شوند. با توجه به اشتراکات دو کشور، آمادگی داریم ثبت های مشترکی با عراق داشته باشیم.

این حرف ها بماند تا 24 روز بعد، یعنی 16 اسفند 1397 که شبکه سومریه گفت بخش هایی از ایوان کسری فروریخت و از سوی دیگر هر لحظه امکان دارد فرود بریزد. حتی کاظم الشمری، نماینده ائتلاف ملی عراق از مقامات ارشد این کشور خواست هرچه سریع تر فکری به حال نجات اثر باستانی ایوان مدائن بنمایند و گفت وگرنه باید منتظر ریزش بخش های دیگری از این اثر تاریخی و باستانی باشیم

او با انتشار تصاویری که نشان می داد بخشهایی از این اثر باستانی و دنیای اخیرا فرو ریخته، از رئیس جمهور، نخست وزیر و وزیر فرهنگ و سازمان یونسکو خواست برای نجات و ترمیم آن سریعا اقدام نمایند.

دو روز بعد یعنی 18 اسفند انجمن علمی باستان شناسی ایران در نامه ای سرگشاده درخواست پنج سال قبل خود را برای بازسازی ایوان مدائن این بار خطاب به مونسان، رئیس سازمان وقت میراث فرهنگی تکرار کرد تا امکان حضور باستان شناسان ایرانی برای پژوهش ها و کاوش های باستان شناسی در طاق کسری را فراهم کند.

20 اسفند 1397 هم سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد از حسن روحانی خواست در سفر به عراق به شرایط طاق کسری رسیدگی شود.

او در حساب شخصی توئیتر خود پیرامون خطر تخریب کامل در کمین طاق کسری نوشت: آقای روحانی برای اولین بار در دوران ریاست جمهوری راهی عراق است. همزمان خبر رسید که ایوان مدائن (طاق کسری) یادگار سرزمین پارس در عراق، در حال فروریختن است. کاش ایشان از همتایان عراقی خود فرایند بازسازی آن را پیگیر شوند تا بدانند ایوان مدائن برای ما هویتی عبرت آموز و مهم است.

و این اتفاق در 23 اسفند رخ داد و روحانی در سفر خود به عراق از این محوطه دیدن کرد و عبدالامیر الحمدانی، وزیر فرهنگ و گردشگری عراق نیز در زمان دیدن این اثر همراه رئیس جمهور ایران از دانشگاه بغداد خواست تا بدنبال علل خرابی بخشی از طاق کسری باشند و درباره بازسازی آن تحقیق نمایند.

تا این نقطه از تاریخ، این درخواست ها و حرف ها اگر هم فرآیند و عملکردی را به دنبال داشت، اما بدون اعلام رسانه ای در میان خود مسئولان باقی ماند.

یکم تیر سال گذشته ولی تیموری، معاون گردشگری میراث فرهنگی که به عنوان نماینده سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در نشست با هیات عراق و معاون گردشگری این کشور حضور داشت، بعد از برگزاری این نشست، درباره پیگیری پیشنهاد قبلی عراق درباره بازسازی ایوان مدائن (طاق کسری) و قبرستان وادی السلام اظهار کرد: ایران برای بازسازی این آثار باستانی قبلا هم اعلام آمادگی نموده بود، اما شرط آن ، تامین هزینه های متخصصان ایرانی از سوی عراق است که اگر این شرایط از سوی آنها فراهم شود، ایران در این باره اقدام خواهد نمود.

حرفی که به نظر می رسد یک فصل الخطاب برای همه درخواست ها و پیگیری ها و هشدارها تا آن موقع نسبت به آخرین شرایط طاق کسری بود.

تا بعد از حدود 23 ماه، این بار گویا خود طاق کسری سعی کرد با رها کردن بخشی از بار سنگینی که به دوش داشت، هشدارها را به سمت شرایط نامطلوبش سوق دهد.