سراب خصوصی سازی - شیوا مارکت

می شود گفت نامزدی نداشته ایم که خودش را عاشق فوتبال نشان نداده باشد، به تمرین تیم ملی یا یکی از این دو باشگاه نرفته باشد و حتی لباس ورزشی تنش ننموده و در زمین چمن لگد به توپ نزده باشد! بستری که این دو باشگاه مردمی داشته و دارند آن قدر مناسب است که می تواند ضامنی باشد برای رسیدن به بخشی از اهداف دست نیافتنی! دولت های زیادی کوشش کردند تا ماجرای واگذاری این دو باشگاه را به نام خودشان تمام نمایند، اما یا عمر دولت شان قد نداد یا این فقط نمایشی بود برای عرض اندام. جالب این که خیلی از دولت ها با آگاهی از ظرفیت های این دو باشگاه شرایطی را رقم زدند که تا امروز شرایط واگذاری هرگز مقدور نبوده است. تقریبا یک سال دیگر از عمر دولت فعلی باقی است و این بار هم امیدی به خاتمه ماجرا نیست.

گفته اند تا چند ماه آینده این اتفاق خواهد افتاد و 10درصد سهام دو باشگاه در بورس عرضه خواهد شد.10درصدی که کسی اطلاع دقیق و ریزی از آن ندارد و اصلا نمی دانند در آینده، تکلیف این دو باشگاه، سهام فروخته شده و سهامدارانش چه خواهد شد. آنچه تا به امروز درباره خصوصی سازی این دو باشگاه گفته شده بیشتر شبیه به یک سراب است و انگار خبری از تغییر نیست.

اولین جرقه خصوصی سازی و اصل 44

اولین جرقه خصوصی سازی در ورزش کشور سال 1350 زده و مقدمات واگذاری باشگاه پرسپولیس فراهم شد. بعد از انقلاب و پس از خاتمه جنگ، در دهه 70 کم کم خصوصی سازی آغاز و در دهه 80 اصل 44 ابلاغ شد. در اصل 44 شرکت ها به سه دسته تقسیم شده اند.

در شرکت های گروه یک، صددرصد سهام دولت باید به بخش خصوصی واگذار شود و این کار باید تا سال 89 انجام می شد. در گروه 2 دولت فقط مجاز بود 20 درصد سهام شرکت ها را برای خود نگه دارد که این کار تا سال 93 باید اجرایی می شد که انجام نشده و هر سال نیز تمدید می شود. گروه 3 نیز شرکت هایی هستند که ایجاد انحصار می نمایند. مثل موضوعات امنیتی، بهداشتی و فرهنگی.

بستر خصوصی سازی فراهم است؟

اگر وزارت ورزش و جوانان که زیر شاخه دولت است تصمیم به خصوصی سازی در ورزش و واگذاری پرسپولیس و استقلال بگیرد، طبق اصل 44 می تواند این کار را انجام دهد. البته باید سه مرحله را در نظر بگیرد، مرحله پیش از واگذاری، حین واگذاری و بعد از واگذاری. دولت تا اینجای کار در مرحله پیش از واگذاری پیروز نبوده و کاری هم انجام نشده است. برای بستر سازی باید آثار و تجارب منفی واگذاری های ناپیروز قبلی را استخراج کند تا در ورزش تسری پیدا نکند. وزارت ورزش باید متولی اقدامات پیش از واگذاری باشد.

اهداف خصوصی سازی

باید اهداف و سیاست های روشنی داشته باشیم و بدانیم چرا می خواهیم واگذاری انجام شود و دامنه اش تا کجاست. هدف واگذاری باید افزایش بهره وری و توسعه اقتصادی باشد.

تجربه ده ساله اجرای خصوصی سازی در صنایع مختلف می تواند به یاری ورزش هم بیاید. ارزیابی از آنها بر اساس تجربه می تواند در حوزه ورزش به یاری دولت و دو باشگاه بیاید. واگذاری در حوزه ورزش جنبه اجتماعی هم دارد که باید به آن نگاه ویژه ای شود.

صورت های اقتصادی در اولویت باشد

بحث مهم دیگر در واگذاری پرسپولیس و استقلال صورت های اقتصادی و حسابرسی صحیح بنگاه هایی است که باید واگذار شوند.

این بنگاه ها باید نظام شفاف اقتصادی داشته باشند تا سرمایه گذار دچار آسیب نشود و بداند چه سرمایه گذاری و آتیه ای باید رقم بزند. در این ارتباط باید ارزیابی کارشناسی صورت گیرد. صورت های اقتصادی حداقل باید بر همه دیون و مطالبات مجموعه مشتمل و ارزش اجزای مختلف مجموعه نیز معین شده باشد تا اعتماد بخش خصوصی جهت در اختیار دریافت مجموعه جلب شود.

دولتی بودن منفعت دارد

ناهماهنگی و مقاومت مدیران دستگاه ها کار واگذاری را مشکل نموده است، چون در دولتی بودن برای این افراد منفعت وجود دارد. واگذاری از قدرت تصدی دولت کم می نماید و وقتی قدرت اجرایی و تصدی کم می شود، مقاومت می نمایند، چون زمانی که تصدی دارند، راحت تر تصمیم می گیرند.

نحوه واگذاری و اعتمادسازی

براساس اصل 44 باید فهرست شرکت های قابل واگذاری اعلام و برنامه ای زمانی برای واگذاری معین شود. اما یکی از مسائل این راه این است که دولت چقدر اموال و دارایی ورزشی دارد؟ به علاوه تعداد اندکی هم که شناسایی شده اند اصلا معین نیست در کدام یک از این سه گروه قرار می گیرند؟ مهم ترین مساله در حین واگذاری جلب اعتماد خریداران و سرمایه گذاران است.

بنابراین یکی از برنامه هایی که سازمان خصوصی سازی باید توجه کند جلب اعتماد بازار برای حضور در فرآیند خرید باشگاه هاست. البته سابقه واگذاری های قبلی قدری باعث بی اعتمادی شده که به دلیل اجرای ضعیف واگذاری ها در گذشته بوده است.دولت باید بخشی از برنامه های بعد از واگذاری را شفاف شرح دهد و حتی تضمین های لازم را حین واگذاری بدهد تا نظر سرمایه گذار جلب شود و تصور نکند واگذاری به معنای رهاسازی دولت است. ضمناً انتخاب صحیح زمان واگذاری بسیار مهم است. زمان واگذاری باید کارشناسی و دقیق انتخاب شود تا واگذاری پیروز از کار درآید. همچنین باید سنجید آیا با توجه به وضع اقتصادی موجود بازار، بخش خصوصی کشش و توان حضور در مزایده با حجم بالا را دارد؟

بنگاه ورزشی باید شرکت شود

سیاست های خصوصی سازی در ورزش هم شمول دارد به شرط این که بنگاه ورزشی شرکت شود. اگر شرکت تلقی نشده و فرهنگی تلقی شود، واگذاری باید در قانون مستقلی تحت عنوان واگذاری های حوزه فرهنگی صورت گیرد که هنوز این اتفاق نیفتاده است. طبق تبصره3 بندج ماده3 قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 فعالیت های حوزه سلامت، آموزش، تحقیقات و فرهنگ مشمول این قانون نیست و دولت نمی تواند در این حیطه ها بنگاهی را واگذار کند، مثلا نمی توان دانشگاه تهران را واگذار کرد.

چند عامل به این فرایند یاری می نماید؟

در این راه چند عامل به این فرایند یاری می نماید. یکی نحوه پرداخت مبلغ واگذاری است که باید معین شده و بهتر است به بلوک سهام تقسیم شود و در هر مرحله از پرداخت معین شود چه چیز در اختیار خریدار قرار می گیرد؟

نکته بعدی این که دولت باید از کارشناسان برای ارائه دیدگاه هایشان دعوت کند. یکی دیگر از موارد حائز اهمیت، تصمیمات و نظرات وزارت ورزش و دولت در خصوص قوانین صنعت ورزش است . بهتر است واگذاری طی یک بازه زمانی سه تا پنج ساله اتفاق بیفتد و پرداخت در چند بلوک صورت بگیرد. در این فضا روابط بین دولت و بخش خصوصی هم شکل بگیر د و نظارت دولت یکباره منفک نشود زیرا تعاملی که بین این دو شکل می گیرد، باعث می شود واگذاری پیروز تر پیش رود.

برند پرسپولیس و استقلال

بحث دیگر مساله برند است. استقلال و پرسپولیس صاحب برند هستند. ولی مشکل این است که تا امروز کسی نتوانسته این برندها را در کشور ارزشیابی کند! همچنین کسی نتوانسته دارایی های این دو باشگاه را به طورشفاف معین کند.

درضمن منابع درآمدی این دو باشگاه نیز معین نیست. وقتی باشگاهی وارد بازار سرمایه شود هر سهامدار بسته به سهمی که دارد می تواند اعمال نظر کند. باشگاه ها هر سال مجمع برگزار می نمایند و همه سهامداران می توانند در آن شرکت نمایند و باشگاه باید در مقابل سهامداران خود جوابگو باشد.

عمر دراز واگذاری پرسپولیس واستقلال

بحث واگذاری استقلال و پرسپولیس به بخش خصوصی، عمر درازی دارد. دولتی بودن این دو باشگاه همواره محل سؤال و انتقاد بوده است. از نظر فیفا مالکیت مشترک دو باشگاه در یک رده، خلاف مقررات است و اکنون سال هاست در فوتبال ایران شاهد نقض این قانون هستیم. راه چاره همه اینها، خصوصی سازی دو باشگاه است؛ پروژه ای که همواره بحثش بوده و حتی در سال 1393 و 1394 به مرحله اجرایی هم رسید، اما بعد از برگزاری چند مزایده، دولت به دلیل فرهنگی بودن این دو باشگاه امتناع کرد. رئیس جمهور با کلیات واگذاری دو باشگاه موافقت نموده، ولی همچنان موانع مهمی وجود دارد.

علت به فرجام نرسیدن واگذاری استقلال و پرسپولیس

در یک دولت و با برداشت سلیقه ای، باشگاه های ورزشی مثل استقلال و پرسپولیس را به عنوان فرهنگی تعریف کردند و در فهرست واگذاری ها قرار ندادند. ولی دولت بعدی مطرح کرد از نظرش این دو باشگاه فرهنگی نیست و اقتصادی محسوب می شوند. این موضوع به واگذاری در ورزش آسیب جدی زد. انجام واگذاری ها به اراده دولت ها برمی شود. اگر دولت اراده واگذاری داشته باشد باشگاه های ورزشی مصداق شرکت تلقی می شوند. وقتی دولت اراده واگذاری نداشته باشد به توجیهات متوسل شده و آن را باشگاه فرهنگی می شناسد.

دولت به دو شکل واگذار می نماید یا در قالب سیاست های اصل 44 یا خارج از آن. در قالب سیاست های اصل 44 تنها باشگاهی که به این شکل واگذار شده، باشگاه راه آهن است. باشگاهی مثل نفت طبق تصمیم وزارت نفت به مزایده گذاشته شد. البته روش صحیح تر قانون اصل 44 است، چون شفافیت و مکانیسم اجرایش بهتر از واگذاری مستقیم است، ولی واگذاری مستقیم سرعت عمل دارد.

رضا پورعالی - مازیا فیروزی - گروه ورزش روزنامه خبرنگاران

kheimehnews.ir: خیمه نیوز، با مجله اخبار شامگاهی خیمه نیوز همراه شوید.