ملانوروزی به پرسش ها درباره موزه هنرهای معاصر پاسخ داد - شیوا مارکت

به گزارش خبرنگاران، طبق برنامه ریزی های اجرا شده قرار است موزه هنرهای معاصر تهران بخشی از گنجینه اش را از مرزهای کشور خارج کند و در برلین و رم به نمایش بگذارد؛ خبری که رسانه ای شدن آن، واکنش های متفاوتی را در جامعه هنری درپی داشت. مسوولان این موزه تصمیم گرفته اند دست به تعاملات بین المللی بزنند و بخشی از آثار را برای نمایش به اروپا بفرستند، ولی گروهی از هنرمندان و کارشناسان با این سفر مخالف اند.

نمایشگاه بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، اول دی ماه در برلین برپا می گردد و سه ماه در این شهر ادامه خواهد داشت. سپس نمایشگاه به رم انتقال پیدا می نماید و چهارماه نیز در آنجا برپا خواهد بود. با این حساب، سرانجام نمایشگاه ها به دولت بعد کشیده می گردد.

مهم ترین بحثی که این روزها در صحبت های هنرمندان و در جلسات آن ها با مدیران و مسوولان هنری وزارت ارشاد مطرح شده، نگرانی از سالم ماندن آثار است. آثار موزه هنرهای معاصر ارزش هنری بالایی در تاریخ هنر معاصر و مدرن دنیا دارند و همیشه برای نمایش آن ها در بیرون از مرزهای کشور و موزه های اروپایی، درخواست های متعددی مطرح بوده است. حالا بعد از سال ها، موزه تصمیم گرفته است تعدادی از آثار گنجینه را به اروپا بفرستد و مسوولان این قول را داده اند که سفر آثار کاملا بی خطر باشد و آن ها سالم به کشور بازگردانده شوند.

مجید ملانوروزی - رییس موزه هنرهای معاصر و مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد - با حضوردر خبرگزاری دانشجویان ایران (خبرنگاران) شرح هایی را درباره این نگرانی ها و دیگر ابهام ها و شایعاتی که درباره موزه مطرح است، ارائه کرد.

آقای ملانوروزی، یکی از مباحثی که توسط جامعه هنری مطرح شده، نگرانی در زمینه خروج آثار گنجینه از کشور و سالم برگشتن آن هاست. بعضی کارشناسان معتقدند با شرحات شما و آقای مرادخانی (معاون امور هنری وزارت ارشاد) قانع نشده اند و همچنان خارج شدن آثار گنجینه از کشور را در آستانه سرانجام یافتن دولت یازدهم و در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری به صلاح نمی دانند. ضمانتی که از طرف شما و آقای مرادخانی داده می گردد، چقدر می تواند برای جامعه هنری قابل اعتماد باشد؟

من و آقای مرادخانی نمی توانیم ضمانتی بدهیم که وجهه قانونی داشته باشد. ضمانت را دولت ها و بیمه ها به ما می دهند. تا امروز این طور بوده که وقتی قرار بود یک تابلو به نمایشگاهی در خارج از کشور برود، بیمه می شد تا از نظر سلامت، اصالت و بازگشت به موقع تضمین گردد. اگر در این جهت، اتفاقی برای تابلو بیفتد مانند گم شدن، سقوط کردن یا آسیب دیدن، بیمه مسؤولیت آن را برعهده می گیرد.

به جز موضوع بیمه، یک کنوانسیون ملل متحد وجود دارد که طبق آن، هیچ دولتی نمی تواند آثار فرهنگی و هنری را که برای فروش نیستند و در یک نمایشگاه روی دیوار می فرایند، ثبت و ضبط کند. ایران هم در سال 2008 عضو این کنوانسیون شد. با همین قانون بود که توانستیم تعدادی از آثار خریده شده توسط موزه هنرهای معاصر در قبل از انقلاب را پس از سال ها به موزه برگردانیم.

دولت های مقصد آثار گنجینه موزه هم عضو این کنوانسیون هستند؟

بله؛ آلمان و ایتالیا برای این نمایشگاه ضمانت های دولتی به سفارت و دولت ما می دهند که آثار واردشده به کشور آن ها طبق این تعهد به کشور بازگردانده شوند و هیچ شکایتی درباره این آثار در این دو کشور به هیچ وجه جای طرح ندارد.

تا به حال 80 درصد از مهم ترین آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر به امانت داده شده و برگشته است. هیچ وقت این اتفاق نیفتاده که اثری برنگردد، چون همه این آثار متعلق به موزه است نه اشخاص حقوقی. شنیدم که بعضی عنوان نموده بودند این آثار را مسؤولان رژیم سابق خریده اند، در حالی که مهم است بدانیم این آثار در هر دوره ای خریداری شده باشند، در حال حاضر به نام موزه هستند. دولت های آلمان و ایتالیا براساس تعهدات الزام آور حقوقی، برگرداندن آثار را تضمین نموده اند و کسی نمی تواند تقاضای تغییر شرایط حقوقی آن ها را داشته باشد. تا جایی که ما اطلاع داریم و دفترهای موزه نشان می دهد هرگز این اتفاق نیفتاده که اثری از موزه خارج گردد و برگردانده نگردد.

چرا هنوز آماری از آثاری که قرار است به نمایشگاه های برلین و رم فرستاده گردد، توسط موزه ارائه نشده است و معلوم نیست 30 اثر خارجی و 30 اثر ایرانی دقیقا کدام آثار هستند؟

ما برای این نمایشگاه ها یک برنامه رسانه ای داریم. موضوع مهم، تفاهم نامه است که بسته شده و 30 اثر خارجی و 30 اثر ایرانی به این نمایشگاه ها فرستاده می گردد. آمار آثار طبق برنامه ریزی ها در زمان مناسب اعلام می گردد، چون باید در این زمینه به قطعیت برسیم. تعدادی از آثار انتخاب شده برای نمایشگاه مشکل مرمتی دارند و باید مرمت شوند که ممکن است آثار دیگری جایگزین آن ها گردد. بعد از به قطعیت رسیدن درباره آثار، می توان آمار نمایشگاه را به صورت جزئی تر گفت.

آیا برگزاری این نمایشگاه ها جنبه سیاسی دارد و موزه در جهت اهداف برجام تصمیم گرفته نمایشگاه هایی را در غرب داشته باشد؟

موزه هنرهای معاصر یک موزه بین المللی است. آثار شاخص هنرمندان دنیا در این موزه نگهداری می گردد و جزو موزه های مطرح دنیاست. با این حال موزه نتوانسته در جریان های دنیای تاثیرگذار باشد. این موزه با توجه به جایگاهی که دارد باید روابط خود را با موزه های دنیا داشته باشد و نسبت به جریان های هنری و فرهنگی دنیا از خود حساسیت نشان دهد. در این صورت است که آثار موزه ای هنرمندان ایرانی هم می تواند به جریان های هنری دنیا ورود پیدا کند.

متاسفانه موزه هیچ وقت نقشی را که باید داشته باشد، نداشته است. خارج از موضوعات سیاسی، دیپلماسی فرهنگی و هنری و نقش موزه ها در دنیا ایجاب می نماید که موزه هنرهای معاصر به عرصه های دنیای وارد گردد و نمایشگاه های خوب دنیا را در ایران برگزار کند. وقتی می گوییم موزه هنرهای معاصر دهمین موزه مهم دنیاست، باید حداقل یک تاثیر یک درصدی داشته باشد که تا به حال این اتفاق نیفتاده است.

جریان برجام به تضمین ها و مراودات دولت ها یاری نموده و باعث شده آن اعتماد و تعهد بین دولت ها بیشتر گردد، وگرنه برنامه ریزی برای این نمایشگاه ها قبل از برجام شروع شده بود. خوشبختانه این برنامه ریزی ها با موضوع برجام گره خورد و باعث شد ارتباط ما با دولت های آلمان و ایتالیا بهتر گردد.

درآمد حاصل از این نمایشگاه باز هم به خزانه دولت واریز می گردد و دست موزه خالی می ماند یا برای این موضوع برنامه دیگری دارید؟

در حال حاضر بسیاری از دولت ها مایل هستند آثار هنری شان را در موزه هنرهای معاصر به نمایش بگذارند، اما متاسفانه ما مشکل بودجه داریم و بیمه آثار نیز برعهده ماست. از نظر درآمد هم جمعیت آنچنانی که به موزه بیایند وجود ندارد و درآمد کم و هزینه ها سنگین است. یکی از برنامه های ما در راستای برگزاری این نمایشگاه ها آن است که بتوانیم درآمد حاصل از آن را صرف مرمت موزه و نوسازی گنجینه کنیم و بعد از 40 سال به این گونه مسائل موزه رسیدگی گردد.

در صحبتی که با دیوان محاسبات داشتیم قرار شد موزه یک حساب خزانه ای داشته باشد و درآمد حاصل از این نمایشگاه ها به این حساب ریخته گردد و به خود موزه برگردد. علاوه بر این قرار است یک یاری بلاعوض چند میلیون دلاری از این موزه ها بگیریم که صرف مرمت آثار هنری و نوسازی گنجینه خواهد شد.

ساختمان های موزه فرسوده شده اند و بعضی از آثار گنجینه به مرمت احتیاج دارند. شرایط نگهداری آثار هم باید مورد توجه قرار گیرد. ما دنبال بودجه برای موزه هستیم.

هدف موزه برای نمایش بعضی از آثار گنجینه در خارج از کشور که نیمی از آن ها آثار هنرمندان ایرانی است، چیست؟ آیا صرفا علاقه و تمایل طرف مقابل بوده یا موزه هم سیاست هایی را دنبال می نماید؟

برگزاری این نمایشگاه ها می تواند معرفی خوبی برای موزه هنرهای معاصر در دنیا باشد و موزه بتواند در تعاملات دنیای تاثیر بگذارد. علاوه بر این، در کنار نمایش آثار خارجی که در گنجینه خاک می خورند می توانیم آثار ایرانی را به دنیا معرفی کنیم. در این صورت این آثار از نظر مادی و معنوی رشد پیدا می نمایند. در کنار همه این ها نمایش آثار می تواند خط بطلانی بر شایعات به وجود آمده درباره آثار گنجینه باشد. شایعاتی مبنی بر این که جمهوری اسلامی بعضی از آثار گنجینه را فروخته، تعویض نموده یا از بین برده است.

اگرچه این روزها نمایش گنجینه در خارج از کشور مطرح است، اما همیشه بر لزوم نمایش آثار گنجینه در ایران برای برطرف ابهام ها و شایعه های به وجود آمده درباره شرایط آن ها نیز تاکید شده است. موزه برنامه ای برای نمایش گنجینه در ایران دارد؟

ما هر سال بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر را به نمایش می گذاریم. سال گذشته بخش مهمی از آثار را در نمایشگاه ذهنیت ملموس نمایش دادیم. در نمایشگاه آثار فریده لاشایی نیز بخش دیگری از گنجینه روی دیوار رفت و در همین نمایشگاه عکس کویر هم آثار ایرانی مرتبط با کانسپت نمایشگاه را به نمایش گذاشته ایم. در واقع به هر بهانه ای دنبال این هستیم که آثار گنجینه نمایش داده شوند. در نمایشگاه بعدی موزه که هنر مدرن ایران و عرب است نیز قرار است 50 اثر ایرانی و 50 اثر از هنرمندان عرب به نمایش گذاشته گردد.

آیا در جهت بازگشت آثار ممکن است مسائل داخلی هم وجود داشته باشد و آثار در گمرک ایران مشکل پیدا نمایند؟ فکر این گونه مسائل را نموده اید؟

وقتی تنها یک اثر به نمایشگاهی خارجی برود و هیچ نگاه مادی و معنوی روی آن نباشد، یعنی نه مردم خبر داشته باشند و نه سودی داشته باشد، این گونه مسائل به وجود می آید. خوشبختانه وقتی نمایشگاه کلانی قرار است برگزار گردد که در آن 30 اثر خارجی و 30 اثر ایرانی نمایش داده خواهد شد، بیمه تمام جهت رفت و برگشت این آثار را دنبال می نماید و دولت ها هم تضمین می نمایند. بسیاری از نهادهای دولتی از جمله دیوان محاسبات، کمیسیون فرهنگی مجلس و ... در جریان این نمایشگاه هستند و گمرک که بخشی از بدنه دولت است نمی تواند مسئله ای برای بازگشت آثار به وجود آورد.

همچنین تضمین هایی وجود دارد که حتی با تغییر رژیم ها و دولت ها مسئله ای برای آثار به وجود نمی آید و این تغییرات در بازگشت آن ها تاثیری ندارند.

طبق قول های قبلی و مصاحبه هایی که انجام داده بودید، آیا کتاب گنجینه موزه برای ارائه در نمایشگاه های برلین و رم آماده می گردد؟

سعی ما این بود که کتاب گنجینه موزه هنرهای معاصر را توسط یک انتشارات خارجی برای نمایشگاه های برلین و رم آماده کنیم. عکاسی و صفحه آرایی کتاب تمام شده، اما چاپ آن در خارج از کشور در محاق است. البته پیگیری این موضوع ادامه دارد.

آقای ملانوروزی یکی از حاشیه های اخیر مربوط به موزه، اعتراض بعضی هنرمندان به برگزاری نمایشگاه عکس های محمدرضا جوادی در موزه بود؛ این که انتخاب این هنرمند بر چه مبنایی اجرا شده و چرا باید موزه ای در حد موزه هنرهای معاصر، آثار کویر او را به نمایش بگذارد؟

موزه طرح های پژوهش محوری را دنبال می نماید که چند سال روی آن ها کار شده باشد. آقای جوادی دو سال پیش طرحی را به موزه با موضوع عناصر چهارگانه داد که ما به خاطر ثبت دنیای کویر لوت، تصمیم گرفتیم تنها کانسپت خاک و کویر این هنرمند را در موزه نمایش بدهیم.

هیچ کدام از آثار این نمایشگاه در هیچ گالری ای در ایران جا نمی شد. آن هایی که انتقاد می نمایند باید ببینند تفاوت نمایشگاه موزه با نمایشگاه گالری چیست. در نمایشگاه های موزه، دبیر نمایشگاه باید یک موضوع واحد را دنبال کند و ایده داشته باشد. با توجه به این که آقای جوادی هم مثل عباس کیارستمی - فیلم ساز و عکاس - در جامعه عکاسی ایران نبود و عکاسی را در کنار معماری دنبال می کرد، اعتراض هایی نسبت به انتخاب او مطرح شد که بسیاری از آن ها بعد از دیدن نمایشگاه بر کیفیت آثار صحه گذاشتند. ما برای این نمایشگاه از کسانی مانند دکتر عالمی، آقای هزاوه ای، حلیمی، صمدیان، راستانی و ... مشاوره گرفتیم.

برگزاری بی ینال مجسمه سازی با چند دوره وقفه روبرو شده و از صحبت های هنرمندان به نظر می رسد انجمن هنرمندان مجسمه ساز و دفتر هنرهای تجسمی در این زمینه به تعامل نمی رسند، در حالی که این رویداد، مهم ترین رویداد مجسمه سازی کشور در سال های گذشته بوده است.

یک ونیم سال قبل دفتر هنرهای تجسمی قراردادی را با انجمن مجسمه سازان برای برگزاری بی ینال بست و قرار شد دبیر را خودشان انتخاب نمایند. دبیر به دلایل شخصی کنار رفت و قرار شد به صورت شورایی برگزار گردد که آن هم به نتیجه نرسید، یعنی مسائل خود انجمن باعث شد. تا این که بعد از انتخابات جدید هیات مدیره انجمن و در همان هفته اول جلسه ای با هم داشتیم و برای برگزاری دوسالانه اعلام آمادگی کردیم. قرار شد زمانش را انجمن مشخص کند که برای سال آینده برنامه ریزی شده است.

برگزاری بی ینال و آرت فر تهران به کجا رسید؟

بی ینال تهران هنوز به نتیجه خاصی نرسیده و آرت فر هم قرار بود پاییز و زمستان سال جاری برگزار گردد، اما بخش خصوصی برگزارنماینده تصمیم گرفت برگزاری آن را به بعد از انتخابات و در زمان دولت بعد موکول کند.

برای بی ینال ونیز هم برنامه هایی داریم و به دنبال این هستیم که بدون هزینه های دولتی و با یاری بخش خصوصی برگزار گردد.