منتظری: نوشتن مقاله به شکل کنونی، شکنجه مدرن است، وجود نگاه کاریکاتوری به مسئله پژوهش - شیوا مارکت

دکتر علی منتظری در گفت وگو با خبرنگاران، در خصوص چالش های موجود در عرصه پژوهش کشور ضمن اشاره به لزوم ارائه تعریف معینی از پژوهش گفت: زمانی که در خصوص پژوهش صحبت می کنیم، باید تعریف معینی حتی به شکل ساده از پژوهش داشته باشیم. اگر در این زمینه به توافق نرسیم، درخصوص چالش های پژوهش دچار اختلاف نظر شده و مخاطبان را هم دچار سردرگمی خواهیم کرد؛ بنابراین، راه چاره رسیدن به دیدگاه مشترک در خصوص چالش های پژوهش، رسیدن به توافق اولیه در خصوص تعریف پژوهش است.

منتظری اضافه نمود: پژوهش در واقع یک پاسخ روشن روش مند به یک سؤال ساده است. این مبنایی ترین تعریفی است که می توانیم برای پژوهش در نظر بگیریم و اگر این تعریف از پژوهش را بپذیریم، می توانیم چالش های پژوهش را معین کنیم.

وی تأکید کرد: معتقدم نخستین چالشی که در حوزه پژوهش با آن روبرو هستیم، چالش معرفتی است؛ بدین معنی که درک درستی از معنای پژوهش و ابعاد آن نداریم. اگر این درک درست و توافق در خصوص آن وجود داشته باشد، انتظارات ما از پژوهش تعدیل خواهد شد. به نظر من زمانی که برای یک سؤال پاسخ روشن و روش مند داشته باشیم، می توانیم بگوئیم که پژوهش انجام شده است.

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی، نامعین بودن سؤال ها را چالش دیگر حوزه پژوهش برشمرد و اضافه نمود: در پژوهش باید یک سؤال معین و دقیق داشته باشیم؛ وقتی سؤال دقیق نباشد، انجام پژوهش باعث هدر رفتن منابع می شود. این مسئله یکی از گلوگاه های اصلی پژوهش است که اگر به درستی تعریف نشود باعث انجام تحقیقاتی می شود که مؤثر نخواهد بود.

منتظری گفت: همانطور که اشاره شد، پژوهش یک پاسخ روشن روش مند است؛ پاسخی که مبتنی بر یک روش متقن علمی نباشد، احتمالاً به پاسخ درستی دست نمی یابد. برهمین اساس یکی دیگر از چالش های ما روشن شناسی است. مسائل گاهی از سخت گیری های بی جا و گاهی نیز از سهل انگاری است.

وی تأکید کرد: از نگاه روش شناسی، ما دچار مشکل هستیم؛ گاهی بسیار سخت گیرانه و گاهی بسیار سهل انگارانه رفتار می کنیم. گاهی امر پژوهش را چنان سخت و پیچیده معرفی می کنیم که کسی جرأت نمی نماید به این حوزه نزدیک شود و گاهی چنان سهل و بدون چارچوب معرفی می کنیم، گویی می توان هر امری را پژوهش و هر فردی را پژوهشگر نامید. این موارد، بخشی از چالش هایی هستند که در نظام فکری و علمی با آن روبرو هستیم و نیازمند اصلاح هستند.

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی اضافه نمود: معتقدم در این زمینه چالش دیگر ما تنوع و پراکندگی دیدگاه است. به نظر می رسد این دیدگاه ها باید در مراکز علمی تحقیقاتی و دانشگاه ها به هم نزدیک تر شده و ضمن پایبندی به اصول و چارچوب ها، زمینه را برای گسترش امر پژوهش در ابعاد مختلف در کشور فراهم کند.

پژوهش، مطالعه، خواندن و نوشتن، وظایف اصلی پژوهشگر

منتظری گفت: موضوع دیگری که نیازمند بازخوانی است تعریف پژوهشگر است. به نظر من تعریف پژوهشگر در معنای اخص کلمه به فردی اطلاق می شود که کار اصلی او مطالعه، خواندن، پژوهش و نوشتن باشد؛ بخصوص پژوهشگرانی که در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی حضور دارند حتماً باید در همین چارچوب حرکت نمایند، یعنی تمرکز اصلی فعالیت آنها باید بر پژوهش، مطالعه، خواندن مقاله ها و متون علمی و انتشار اثر (مقاله) باشد.

نزول یک امر متعالی به یک موضوع روزمره

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی با اشاره به اهمیت نقش دولت ها در تأمین بودجه و آرامش خاطر پژوهشگران، گفت: اینکه دولت ها در این زمینه نقش بسیار مهمی دارند شکی نیست، اما باید توجه داشته باشیم عدم حمایت ها و کمبودها مجوزی برای پیمودن راه های انحرافی و فرعی نیست چرا که در حقیقت تن دادن به چنین انحرافی نزول یک موضوع متعالی (پژوهش) به یک امر روزمره (معیشت) است.

پژوهشگر واقعی در همه شرایط کوشش می نماید با امکاناتی که در اختیار دارد، امر پژوهش را به درستی انجام داده و برای سؤال پژوهش، پاسخ روشنِ روش مندی پیدا کند. البته دولت ها باید در زمینه تأمین بودجه و آرامش خاطر پژوهشگران کوشش و زمینه های پیشرفت کاری آنها را در حد مقدورات و امکانات فراهم نمایند.

وجود نگاه کاریکاتوری به مسئله پژوهش

منتظری تأکید کرد: بخش دیگری از مسائل متأسفانه ریشه در نگاه کاریکاتوری ما به مسئله پژوهش دارد. انتظار حل یک شبه مسائل توسط پژوهش ها، انتظار اشتباهی است. پژوهش ها می توانند بنیادی، کاربردی و توسعه ای باشند و پژوهش های بنیادی سال ها طول می کشد تا به نتیجه برسد.

وی اضافه نمود: نگاه نظام آموزشی ما به موضوع پژوهش هم طبیعتاً نگاه کاریکاتوری است و باعث می شود ریل گذاری غلطی در این راستا داشته باشیم و نتیجه آن هم در کوچه- پس کوچه های خیابان انقلاب دیده می شود. چرا باید دانشجویان تحصیلات تکمیلی را مجبور به نوشتن مقاله کنیم؟ این اجبار از کجا آمده است؟

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی افزود: در کشورهای پیشرفته دانشجویان تحصیلات تکمیلی به نحوی آموزش دیده و تربیت می شوند که به صورت طبیعی و اتوماتیک مقاله می نویسند. در این کشورها، نوشتن مقاله یکی از حلقه های انتهای هر پژوهشی است.

وی اضافه نمود: پژوهشگر در انتهای کار پژوهشی وظیفه دارد نتایج پژوهش خود را به سه شکل ارائه کند؛ پژوهشگران اول باید نتایج پژوهش خود را در اختیار سیاستگذاران و قانون گذاران قرار دهد. این نتایج باید در قالب یک گزارش فنی و تکنیکی باشد که اتفاقاً در جهاد دانشگاهی از سال ها قبل ما این کار را به شکل گزارش تحقیق یا پروژه انجام می دهیم.

منتظری گفت: در مرحله دوم، پژوهشگر وظیفه دارد نتایج حاصل از پژوهش خود را به زبان ساده و قابل فهم به وسیله رسانه های عمومی، در قالب یک خبر علمی در اختیار مردم قرار دهد. در مرحله سوم، پژوهشگر وظیفه دارد همتایان خود را از نتایج پژوهش آگاه کند که این مرحله همان نوشتن مقاله است.

وی اضافه نمود: وظیفه منِ پژوهشگر، یافتن پاسخ روشنِ روش مند است، ولی نباید این پاسخ ها را نزد خود نگه دارم؛ باید آنها را سخاوتمندانه در اختیار مسئولان، سیاستگذاران، قانون گذاران، مردم و همتایان خود قرار دهم. پژوهشگر باید خود پیش قدم شده و یافته های پژوهش را در اختیار دیگران قرار دهد.

مقاله یعنی فراوری دانش بومی در کشور

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی تأکید کرد: به نظرم در کشور ما یک نوع کج تابی در نگاه به مقاله وجود دارد که نیازمند اصلاح بنیادی است. البته نوشتن مقاله بدون فهم آنچه که در بالا گفتم شاید کار عبثی باشد اما توجه کنیم که یک مقاله به تنهایی قرار نیست دردی از کشور دوا کند. مقاله محصول یک پژوهش است؛ پژوهش هم محصول یک پاسخ روشنِ روش مند به یک سؤال است. این پاسخ ها در کنار هم دانش فراوری می نمایند و آنگاه از اینجا به بعد است که دانش باید به فناوری و فراوری ادامه راستا دهد.

وی اضافه نمود: گاهی اوقات نوشتن مقاله مانند جهاد است، مقاله یعنی فراوری دانش بومی در کشور و زمانی که دانش بومی فراوری شد، شواهد علمی در کنار هم قرار گرفته و می تواند مسئله ای را حل نماید و در حقیقت از دانش به توسعه فناوری، تجاری سازی و پیشرفت نایل شویم.

منتظری خاطر نشان کرد: اگر رویکرد ما به نوشتن مقاله اینگونه باشد، آنگاه ملاحظه خواهید کرد که نوشتن مقاله با چیزی که ما امروز با آن روبرو هستیم، بسیار متفاوت خواهد بود. در این شرایط، دانشجوی تحصیلات تکمیلی با علاقه و جزمیت به دنبال پژوهش و چاپ مقاله می رود و این کار تداوم پیدا می نماید و دانشجویان امروز تبدیل به پژوهشگران آینده کشور خواهند شد که فراوری علم می نمایند. این علم علاوه بر آنکه برای ما اقتدار علمی به ارمغان می آورد می تواند زمینه ساز حل مشکل یا مسائل، ایجاد فناوری (نرم و سخت) و فراوری و پیشرفت شود.

منتظری در ادامه اضافه نمود : برای مثال ما در گذشته برای آمار و ارقام و شواهد علمی به مقالات منتشره کشورهای دیگر استناد می کردیم، اما خوشبختانه درحال حاضر، بسیاری از داده ها و اطلاعات را به صورت دانش بومی در اختیار داریم که سرمایه کمی نیست. فراوری این دانش بومی، ارزش اضافه نموده ایجاد می نماید، زیرا در میان جامعه علمی و نخبگان حتی پژوهشگران بین المللی گردش پیدا می نماید و مورد استناد قرار می گیرد که کار بسیار ارزشمندی است.

نوشتن مقاله به شکل کنونی، شکنجه مدرن است

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی با انتقاد از شیوه کنونی نگارش مقاله ها گفت: اگر نوشتن مقاله به سبکی باشد که امروز دنبال می کنیم، باید آن را یک نوع شکنجه مدرن توصیف کرد. آن چیزی که در کوچه- پس کوچه های خیابان انقلاب و شرکت های فراوری مقاله دیده می شود، یک جنس بدلی و غیرواقعی است.

وی تأکید کرد: جنس واقعی و حقیقی، پژوهشی است که پژوهشگر از انجام آن لذت می برد و ثمربخش است و حاصل اولیه آن نیز که یک مقاله است، ثمربخش و لذت آفرین است. این نوع مقالات هستند که دانش بومی و قدرت علمی ایجاد می نمایند؛ و لذا تا زمانی که مقاله ننویسیم و این دانش بومی را فراوری نکنیم، به فناوری نخواهیم رسید.

نگاه معیوب و آفت زده به امر پژوهش

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی گفت: در پژوهش، در کنار کارهای اصیل و واقعی، پژوهش های بدلی هم وجود دارند که باعث هدر رفتن بودجه و منابع می شوند. واژه ضایعات تحقیقاتی (research waste) را در اینترنت جستجو کنید؛ مطالب زیادی در این مورد منتشر شده است که در همه جای جهان حتی کشورهای پیشرفته نیز دیده می شود.

منتظری اضافه نمود: موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که متاسفانه نوع تفکر، قضاوت و رویکرد ما به امر پژوهش، ارتقاء و مقاله دچار نوعی آفت زدگی و معیوب است. ما نباید مثل مردم کوچه و بازار در خصوص امر پژوهش و نوشتن مقاله حرف بزنیم. باید تعریف شده تر و حساب شده تر بگوئیم و بنویسیم. اگر این نوع نگاه ها را تغییر ندهیم و اگر بین پژوهش اصیل و پژوهش بدلی تفاوت قائل نشویم، دچار خسران خواهیم شد. ما نباید به گونه ای حرف بزنیم که پژوهشگران واقعی ما رنجیده خاطر شوند. گاهی عده ای چنان حرف می زنند که گویی نوشتن مقاله کار عبثی است.

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی خاطر نشان کرد: عرض کردم سخن من در خصوص پژوهشگران و مقالاتی است که به سختی و مشقت از یک تحقیق حاصل و منتشر شده است. این مقالات پایه فراوری دانش و مراحل بعدی آن است. علاوه بر این باید توجه داشت که گفته می شود برای مثال از هر 1000 تحقیق معمولاً 100 پژوهش به مقاله تبدیل می شود و از هر 100 مقاله نوشته شده 10 مقاله آن خوب است و از هر 10 مقاله خوب یک مقاله می تواند راهگشا باشد. پس ملاحظه میکنید که اگر ما آن 1000 تحقیق را انجام ندهیم بعید است یکباره به آن نقطه مطلوب انتهای برسیم. حال اگر کسی بگوید اصلاً ما اینهمه تحقیق و پژوهش و یا مقاله را برای چه میخواهیم باید پاسخ خود را در آنچه اشاره کردم پیدا کند. بهرحال اگر در این زمینه نقدی نیز وجود دارد بایستی عالمانه مطرح شود نه اینکه عوامانه و غیر تخصصی.

لزوم توجه رسانه ها به موضوع ترویج علم در کشور

منتظری با اشاره به اهمیت ترویج علم در کشور گفت: اساتید، محققان و پژوهشگران کشور وظیفه دیگری هم برعهده دارند که همان بحث ترویج و عمومی سازی علم است. مراکزی مانند مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور وظیفه ترویج علم را برعهده دارند، اما این کفایت نمی نماید و باید اساتید و پژوهشگران کشور هم در این زمینه قدم پیش بگذارند. به هر اندازه ما بتوانیم علم را عمومی کنیم جامعه از رشد بیشتری برخوردار خواهد شد و عوام زدگی و گفتن و نوشتن مطالب بی اساس در تریبونهای عمومی و یا مجامع و رسانه ها کاهش پیدا خواهد نمود. نتیجه این کار این خواهد بود که جامعه و مردم از پریشانی نجات یافته و روان آنها هر روز با مطالبی بی اساس خدشه دار نمی شود.

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی اضافه نمود: علاوه بر آنچه گفته شد محققان و پژوهشگران اصیل و کمتر شناخته شده و به تعبیر من متوسط الحال کشور نیز باید شناسایی و معرفی شوند؛ این موضوع هم یکی از چالش های حوزه پژوهش کشور است. رسانه ها باید با پژوهشگران در نقاط مختلف کشور ارتباط برقرار نموده و نتایج دستاوردهای آنان را انعکاس دهند. پژوهشگران هم با روی باز، نتایج تحقیقات خود را به زبان ساده، برای استفاده عموم مردم، در اختیار رسانه ها قرار دهند. متاسفانه در حال حاضر فقط تعداد اندکی از پژوهشگران مورد توجه رسانه ها هستند و این امر خوبی نیست. رسانه های ما وظیفه دارند علاوه بر معرفی دانشمندان برجسته از پژوهشگران متوسط الحال هم بی خبر نباشند و به انعکاس فعالیت های آنان نیز بپردازند.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: بهرحال رسانه ها نقش مهمی در ترویج علم دارند، متأسفانه بسیاری اوقات، آنها شبه علم را ترویج می نمایند. مجله های علمی زیادی در حوزه پزشکی و غیرپزشکی در کشور منتشر می شود. رسانه ها می توانند نتایج مقاله ها، یافته ها و دستاوردهای علمی را به شکل خبرهای علمی ساده و قابل فهم در اختیار مردم قرار دهند.

تأسیس پژوهشکده ها، حاصل بلوغ علمی و پژوهشی جهاد دانشگاهی

منتظری مسئله پژوهش را به عنوان یکی از بال ها و فعالیت های تفکیک ناپذیر جهاد دانشگاهی از ابتدای تأسیس بیان کرد و گفت: سال هاست در گروه های علمی مختلف مشغول فعالیت هستیم و متناسب با فعالیت دانشگاه های کشور، گروه های پژوهشی را در دانشگاه ها و مراکز علمی تشکیل داده ایم.

وی اضافه نمود: زمانی که جهاد دانشگاهی به نوعی از بلوغ علمی و پژوهشی رسید، فرایند تأسیس پژوهشکده ها در این نهاد شروع شد؛ یعنی پژوهشکده ها محصول دوران بلوغ پژوهشی جهاد دانشگاهی هستند و طبیعتاً انتظاری که از این پژوهشکده ها وجود دارد، پژوهش های طراز نوین و پیشتاز است و اگر متأسفانه تا به امروز در بعضی از پژوهشکده به این استاندارد دست پیدا ننموده ایم، ناشی از مسائلی است که ما را احاطه نموده است.

منتظری تأکید کرد: آرمان و هدف گذاری در این پژوهشکده ها، دست یابی به پژوهش های طراز نوین و در مرزهای دانش است. برای رسیدن به چنین آرزو و هدفی باید هزینه کنیم؛ یعنی خطرپذیری در این پژوهشکده ها برای انجام تحقیق باید در حد اعلا باشد، زیرا ممکن است در نهایت، از کوشش و پژوهش انجام شده به نتیجه مطلوب دست پیدا نکنیم.

وی گفت: جهادگر باید شجاع باشد و یکی از توصیه های رهبر معظم انقلاب در خصوص جهاد دانشگاهی در امر پژوهش و تحقیقات این است که جهادگران راه میانبر را پیدا نمایند. اگر قرار باشد به شکل کلاسیک پیش برویم، دانشگاه ها هستند. ما باید در جهاد دانشگاهی راه های میانبر و رسیدن سریع تر به نتیجه را پیدا کنیم.

رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی در انتها تأکید کرد: لزومی ندارد که همه کارهای ما در مرز دانش باشد، اما می توانیم راه های حرکت در راستا مرزهای دانش را الگوسازی نموده و این باور را در کشور ترویج دهیم که اگر بخواهیم، حتی در شرایط تحریم و کمبود بودجه، می توانیم. این انتظار از جهاد وجود دارد و پژوهشکده های جهاد دانشگاهی باید نماد چنین دیدگاه و حرکتی باشند. در انتها هفته پژوهش را به تمامی پژوهشگران واقعی کشور که در اقصی نقاط میهن اسلامی به کار علمی مشغولند، تبریک می گویم و برای آنان آرزوی توفیق روز افزون دارم.

تور فرانسه: تور فرانسه ارزان | تور فرانسه قیمت، تور پاریس، تور پاییز را همراه ما تجربه کنید.