پشت پرده بارندگی های سیل آسای سال جاری

به گزارش شیوا مارکت، عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: در بارش های اخیر تمامی عوامل باران زا اعم از فاز مثبت نائو، جت استریم، فرآیند هم رفتی جریان و صعود هوا دست به دست هم دادند و آنچنان با سامانه ادغام شدند که قدرت بارش چندین برابر شد.

رضا نوروز ولاشدی در گفت و گو با خبرنگاران با رد شایعات مربوط به وقوع سیلاب های اخیر کشور در اثر پدیده بارورسازی ابرها گفت: مطابق مطالعات صورت گرفته روش بارورسازی ابرها، قابلیت ایجاد بارش و بارندگی تا این اندازه را نداشته و تنها 30 تا 35 درصد در بهبود بارش ها بهره وری دارد؛ ضمن اینکه همواره پیش بینی ها 100 درصد و همانگونه که مدنظر کارشناسان است محقق نشده و امکان بارش در محل هایی غیر از نقاط تعیین شده وجود دارد.

نوروز، ریشه وقوع سیلاب های ناگهانی را مربوط به تغییرات اقلیم دانست و گفت: این موضوع با رصد ایستگاه های هواشناسی که برخی از آنها سابقه 60 ساله در کشور داشته و همچنین آنالیز آمارها در طول سالیان متمادی به اثبات رسیده و پایش نمودارها حکایت از تحولات معنی دار در زمینه تغییرات اقلیم دارد.

تغییرات اقلیم سبب وقوع اتفاقات حدی

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، یکی از مصادیق وقوع تغییرات اقلیم در کشور را افزایش میانگین دما به میزان 8 تا 6 دهم درجه سانتی گراد عنوان نمود و با بیان اینکه این ارقام با وجود کوچک بودن می تواند منحنی قوسی نرمال در توزیع آماری را جابه جا کند، ادامه داد: وقتی یک منحنی قوسی نرمال 8 دهم به جلو حرکت داشته باشد امکان وقوع اتفاقات حدی افزایش می یابد.

نوروز در تشریح اتفاقات حدی به دماهای بسیار پایین و بالا و بارندگی های کم و بسیار شدید ناگهانی اشاره نمود و اضافه کرد: وقتی سطح زیر نمودار در اثر این اتفاقات افزایش پیدا کند اتفاقات حدی رخ می دهد، نظیر وقوع بارش های بسیار سنگین و خارج از انتظار در طول خشکسالی مشابه حالتی که امسال شاهد آن هستیم.

وی با تصریح اینکه مطابق آمار هواشناسی سامانه های قبلی در این برهه زمانی میانگین 20 میلیمتر بارش داشتند و در این دوره این مقدار 60 میلیمتر گزارش شده است، گفت: افزایش 3 برابری میانگین بلند مدت، نشانگر جابه جایی توزیع بارندگی بوده و بالا رفتن تقریبی 40 درصدی میزان بارندگی در کل کشور از حد نرمال بیانگر وقوع تغییرات اقلیمی است.

جابه جایی فصول دیگر مصداق تغییرات اقلیمی

نوروز یکی دیگر از آثار تغییرات اقلیم را جابه جایی فصول، عنوان و گفت: با توجه به اینکه از لحاظ نجومی بهار رخ داده و از ابتدای فروردین وارد اعتدال بهاری می شویم اما به لحاظ هواشناسی دماها بیانگر حضور زمستان است، نقطه عکس این موضوع در پاییز بوده که طبیعت رنگ و بوی بهاری به خود گرفته و در برخی مواقع خبری از حضور پاییز حتی در ماه های میانی این فصل نیست.

دست بشر در ایجاد تغییرات اقلیمی

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بشر با امکانات خود پس از انقلاب صنعتی پایه گذار ایجاد تغییرات اقلیمی شد، توضیح داد: استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی، آسفالت ها، ماشین آلات و عواملی از این دست موجبات تغییرات اقلیم را سبب شدند؛ با نگاهی به کلان شهر تهران به وضوح پیداست که مرکز تهران به صورت یک جزیره گرمایی درآمده و دمای آن بیشتر از اطراف است در شرایطی که این موضوع در حالت نرمال نباید وجود داشته باشد.

گردش غرب به شرق کره زمین عامل وقوع برخی پدیده های هواشناسی

استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری وقوع برخی از پدیده های جوی را به گردش غرب به شرق کره زمین حول محور خود نسبت داد و با تصریح اینکه سالانه بین 40 تا 45 توده هوا وارد کشور می گردد، گفت: این موضوع سبب شده تا ابرها و توده های هوایی از سمت غرب به کشور وارد گردد ضمن اینکه گردش زمین و تعادل نیروهایی که بر ذرات هوا اثرگذارند نظیر نیروی کوریونی، نیروی اصطکاک و گرادیان فشار، باعث وقوع جریانات در عرض های جغرافیایی کشور می گردد.

تکذیب بارش های خارج از تصور

نوروز با تکذیب شایعاتی مبنی بر وقوع 900 میلیمتر بارش در غرب کشور، بیشترین بارش در استان لرستان را 225 میلیمتر بیان و اذعان کرد: اعداد به دست آمده از ایستگاه های متنوع هواشناسی با تلورانس 20 تا 30 میلیمتر مقدار فوق را تأیید نموده اما اینکه گفته می گردد بارش 900 میلیمتر بوده کذب است و این موضوع از منظر هیدرولوژی صحت ندارد.

کارشناس هواشناسی کشاورزی از پارامتری بنام حداکثر بارش محتمل (PMP) در هواشناسی سخن گفت و در تشریح این پارامتر اظهار کرد: اگر کل ستون جو، از زمین تا ارتفاع بی نهایت که بخار آب وجود داشته جملگی باران گردد باز هم این رقم به دست نمی آید، در واقع حداکثر بارش محتمل بر حسب تعریف عبارت است از مقدار بارانی که در یک سطح تعیین و در یک تداوم تعیین رخ داده و در شرایط هواشناختی موجود امکان تجاوز از آن وجود نداشته باشد.

تقسیم بندی بارندگی ها

استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، بارندگی ها را به 3 دسته ملایم، متوسط و شدید تقسیم بندی کرد و با تبیین متوسط نرخ هر یک اضافه کرد: میزان 2.5 میلیمتر در ساعت جز بارندگی ملایم، از 2.5 تا 8 میلیمتر در ساعت بارندگی متوسط و بیش از 8 میلیمتر در ردیف بارندگی شدید واقع شده است.

نوروز با اشاره به اینکه میزان بارندگی لرستان 5 برابر میانگین بلند مدت آن بود، با ذکر مثالی حجم آب در بارندگی را اینگونه تشریح کرد: اگر یک میلیمتر باران در یک هکتار ببارد یعنی 10 مترمکعب آب برابر با 10 هزار لیتر حجم آب باریده است؛ حال با توجه به وسعت چند 100 هکتاری یک حوضه آبریز و با نگاهی به ارقام فوق، به راحتی قابل لمس است که 220 میلیمتر بارش در 24 ساعت می تواند میلیون ها لیتر آب را وارد یک حوضه آبریز کند.

وی با بیان اینکه خاک قابلیت و قدرت جذب این حجم عظیم از آب را ندارد، گفت: جذب نشدن و نفوذ آب در خاک باعث ایجاد روان آب شده که حجم عظیم غیرقابل کنترل آن مبدل به سیلاب می گردد.

علل علمی ایجاد بارندگی های اخیر

عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در ادامه به علل بارندگی ها و ایجاد سامانه ها اشاره نمود و گفت: نوسانات اقیانوس اطلس شمالی یا فاز مثبت نائو (NAO) اولین عامل بارندگی ها بوده که در فصول سرد موجب افزایش بارندگی در کشور به ویژه در غرب و جنوب غرب کشور می گردد اما در امسال این عامل رقم بالایی را نداشته است.

نوروز، عامل دیگر وقوع بارندگی های اخیر را مربوط به جت استریم ها (Jet Stream) دانست و با معرفی این عامل اظهار کرد: جت استریم ها یا رودبارها یک جریان هوا در ارتفاع 5 تا 15 کیلومتری از سطح زمین هستند که از غرب به شرق و به شکل سینوسی شمالی - جنوبی در عرض های جغرافیایی بالا حرکت نموده و معمولاً به نام جت استریم قطبی شناخته می شوند.

کارشناس هواشناسی کشاورزی با تاکید بر اینکه جت استریم های قطبی جریانات شدید هوا را از غرب به شرق انتقال می دهند، از شکسته شدن الگوی جریان هوا در سطوح فوقانی جو اطلاع داد و گفت: به خاطر تغییرات اقلیمی و حرکت جت استریم ها در عرض های جغرافیایی کشور شاخه های بالا و پایین رونده جت استریم ها در زمان های پرفشار و کم فشار قرار گرفتند و با قرارگیری بخش پرفشار در قسمت شمال و کم فشار در قسمت جنوبی بارش های 11 فروردین ماه در غرب کشور رقم خورد.

این استاد دانشگاه با تصریح اینکه هوا جریانی سیال بوده و از مراکز پرفشار به سمت کم فشار حرکت می نماید از بارش سنگین در قلب اروپا دو روز قبل از ورود سامانه بارشی به کشور در اثر جت استریم مطابق آمارها اطلاع داد و تاکید نمود: حرکت سینوسی پدیده جت استریم از جنوب اروپا به سمت شمال آفریقا ادامه پیدا کرد که پس از قرار گیری قسمت شمالی آن روی دریای خزر با رطوبت گیری از این ناحیه و نیز دریای مدیترانه و همچنین پایین آمدن جت استریم، سبب ادغام مراکز کم فشار و پرفشار و تجمیع رطوبت ها و در نتیجه بارش سنگین شد و جریانی قوی ایجاد کرد.

نوروز با بیان اینکه جت استریم قطبی تا زاگرس و البرز پیش آمده و سپس با صعود هوا به همراه رطوبت زیاد طی فرایند فرا رفت و به هم پیچیدن هوای گرم مرطوب در سامانه، بارش را ایجاد کرد گفت: در بارش های اخیر تمامی عوامل باران زا اعم از فاز مثبت نائو، جت استریم، فرایند هم رفتی جریان و صعود هوا دست به دست هم دادند و آنچنان با سامانه ادغام شدند که قدرت بارش چندین برابر شد.

تغییر اقلیم یک پدیده خزنده است

استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، تغییرات اقلیمی را پدیده ای خزنده توصیف کرد و توضیح داد: خشکسالی نیز یک پدیده خزنده بوده و همانطور که آرام و آرام وارد کشور شده باید آرام خارج گردد، در واقع کشور با این بارش ها وارد دوره ترسالی نشده و این بارندگی به منزله شوکی در یادآوری وقوع تغییرات اقلیمی است.

نوروز، مملو شدن سدهای کشور و پر شدن آب بندان های شمال را دلیل پرآبی قلمداد نکرد و با پیش بینی بهاری همراه با بارندگی تا انتهای فصل و هوایی معتدل تاکید نمود: باید توجه داشت که تابستان گرم پیش رو با دمای بالا و سرعت باد، تحت تأثیر اقلیم کشور تبخیر را افزایش داده و امکان بازگشت مسائل خشکسالی وجود دارد که این از اقلیم گرم و خشک کشور بعید نیست.