پژوهش در دوراهی نابودی یا نجات بخشی - شیوا مارکت

دکتر محسن تفقدی در گفت وگو با خبرنگاران در مورد فعالیت های پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اظهار کرد: کرونا در سال گذشته برای تمام جهان شرایطی خاص فراهم کرد که کشور ما نیز در این زمینه مستثنی نیست. تغییرات مالی و اثرات آن بر پژوهش در سال گذشته بسیار شاخص بوده است.

وی اضافه کرد: وجود کرونا و ورود به حوزه پژوهشی مرتبط با آن توانست تغییراتی عظیم خصوصا در حوزه پژوهش های دانشگاه علوم پزشکی ایجاد کند. در بسیاری از موقعیت هایی که به وسیله کرونا ایجاد شد، شاهد استفاده هایی درست در کشور بودیم. حضور کرونا و استیصالی که ایجاد کرد، باعث شد چشم امید همه افراد تنها به پیروزیت های حوزه پژوهشی باشد. این اتفاق و احساس احتیاج به وجود فعالیت های پژوهشی باعث شد تا مواردی مانند قابلیت های پژوهشی، اهداف پژوهشی و نحوه برخورد و فعالیت در زمان بحران محک زده شود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: پژوهش در حال حاضر در شرایطی واقع شده است که هم می تواند به طور کامل نابود شود و هم می تواند نجات بخش همه افراد باشد. اکنون برای مدیریت پژوهشی باید از تمام زوایا به آن دقت کرد. باید کوشش کنیم تا علاوه بر پیشگیری از کمبود کوشش و تعهد در این جهت، راه نقد و انتقاد را نیز باز بگذاریم.

تفقدی بیان نمود: کشورهای توسعه یافته نگاهی راهبردی به پژوهش دارند و سرمایه گذاری کافی را در راستای رسیدن به اهداف در آن انجام می دهند. در نتیجه با توجه به برنامه ریزی های اساسی که دارند در زمان بحران نیز به یافته های آن ها توجه می نمایند و خروجی های این پژوهش ها مبنای تصمیم گیری و پیشروی آن ها می شود. بعضی از کشورهای دیگر نیز بیشتر نقش مصرف نماینده را دارند، در نتیجه به موضوع پژوهش نگاه کمتری دارند.

وی تشریح کرد: نگاه پژوهش در کشور ما یا در بعضی دیگر از کشورها بینابین است. به این معنی که نه آنقدر پژوهش در کشور جا افتاده است که نقشی مشخص نماینده و پذیرفته شده داشته باشد، نه آنقدر دور افتاده که بتوانیم بگوییم به آن نگاهی انداخته نمی شود و هیچ توقعی از آن ندارند. نگاه به پژوهش، تعامل و توجه به خروجی های پژوهش در تمام حوزه های پژوهشی کشور دیده نمی شود. به بعضی حوزه های خاص توجه شده و در آن ها سرمایه گذاری شده که درحال حاضر سود آن را برداشت نموده و درحال استفاده از آن هستند.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: بیماری کرونا با شیوع ناگهانی خود تمام ابعاد را در گستره جهانی غافلگیر نموده است. در حوزه تحقیقات نیز مانند ابعاد دیگر تغییرات بسیاری در توقعات و خواسته هایی که از بدنه پژوهشی بود ایجاد شده است. در کشور ما نیز سیری در توقعات یا نگاه ها به پژوهش داریم. برای مثال در فازهای اولیه بیشتر این امید وجود داشت که در فاز درمانی پیروز بوده و یک داروی موثر را پیدا کنیم. دانشگاه نیز از طرف بدنه علمی و اجتماعی این توقع را احساس می کرد. در نتیجه این احساس وظیفه حجم بسیاری از پیشنهادات که ممکن بود موثر واقع شوند را مورد امتحان قرار می داد.

تفقدی گفت: باتوجه به وجود مراحلی پیچیده و داوری هایی متعدد بسیاری از دانشگاه ها مکانیسم هایی سریع برای تحقیق در مورد کرونا ایجاد نموده اند. از آنجایی که بسیاری از این داروها باید بر روی انسان آزمایش شوند، با مسائل اخلاقی بسیاری نیز روبرو شدند. زیرا ما نمی توانیم اجازه دهیم هر آزمایشی را بر نمونه انسانی امتحان نمایند. در فاز اول بر اساس تعداد طرح ها و غیره گزارشاتی هر چند ماه یکبار تهیه و در سایت وزارت بهداشت قرار می گرفت. در فاز اول امید پژوهشگران در راستای یافتن دارو بود که همچنان نیز ادامه دارد.

انجام 400 پژوهش کرونایی در مشهد

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد تشریح کرد: در شهر مشهد 400 پژوهش در حوزه کرونا انجام گرفته است که حدودا 60 مورد از آن ها در مورد داروهای درمانی است. سایر پژوهش ها در مورد کادر درمان، میزان اضطراب گروه های مختلف هدف در دوران کرونا، طرح های کلینیکال ترایال و طرح های متنوع دیگر است.

وی با اشاره به اینکه امیدی به یک داروی فراگیر برای درمان کرونا وجود ندارد، اضافه کرد: در کشورهای مختلف با وجود بودجه های تحقیقاتی بیشتر و زیرساخت های بهتر هیچ دارویی تا به امروز معرفی نشده است. بعضی از داروها نیز که معرفی گردید اکنون توسط مطالعات و آزمایش های متعدد بی اثر بودن آن ها ثابت می شود. درحال حاضر شرایط به گونه ای است که امید به کشف دارو برای درمان کامل کرونا کمتر شده است. ممکن است ترکیباتی که مجوزهای کوتاه مدت می گیرند افزایش پیدا کند، اما نقشی یاریی خواهند داشت و به مدیریت علائم و کمتر شدن زمان بستری یاری خواهد نمود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: مسأله ای که کشورهای مختلف از ابتدا بر آن ها توجه کردند در زمینه پژوهش های بهداشتی، رفتاری، روان شناسانه و فعالیت های پیشگیری نماینده است. هدف این پژوهش ها در راستای مدیریت شیوع و عوارض بیماری در زمان نبود دارو است. وزارت بهداشت نیز از پژوهش هایی که توانایی ایجاد یک مدل مفهومی، ارائه یک راه چاره و توانایی برنامه ریزی را ایجاد می نمایند، استقبال می نماید. نقش اینگونه پژوهش ها در وقایع اخیر پررنگ تر شده و متخصصان این حوزه نیز در همین خصوص تاکید می نمایند.

باید در جهت کاهش شیوع کرونا به آموزش عموم جامعه پرداخت

تفقدی بیان نمود: اگر بتوان در زمینه ای یاری کرد، باید به آموزش هایی پرداخت که جمعیت اعم کشور را مورد هدف قرار می دهد. به این معنا که باید تمرکز را از درمان و بیماران به آموزش افراد سالم، مسائل فرهنگی و رفتارهای پیشگیری نماینده منتقل کنیم. فراوری واکسن نیز جهت خود را در کنار این فعالیت ها طی می نماید و امید و ناامیدی های مخصوص به خود را دارد.

وی تشریح کرد: ورود افراد مختلف با تخصص های مختلف که قصد فراوری ترکیبات یا داروهای مختلف را دارند فضای پژوهشی را بسیار مشوش نموده است و بخش بسیاری از انرژی ما صرف کنترل این فضا می شود. این روزها افراد بسیاری اعلام می نمایند که یک داروی موثر کشف نموده اند درحالی که هیچ پیش زمینه علمی برای آن وجود ندارد. شبکه های اجتماعی نیز متاسفانه بستر فعالیت اینگونه افراد را فراهم می نماید. حجم بالایی از انرژی ما صرف پاسخگویی، راهنمایی و مدیریت این مسائل می شود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه صحبت از تحقیق و پژوهش در این روزها افزایش یافته است، گفت: این موضوع به این معنا نیست که نگاه عموم مردم را به بخش پژوهش تغییر داده است. در صورتی که یک خروجی موثر مبتنی بر تحقیق و پژوهش مانند فراوری یک واکسن در سطح اجتماعی، ممکن است موجب تغییر دیدگاه و مثبت تر شدن هرچه بیشتر نگاه به پژوهش شود. در غیر این صورت ممکن است حتی این فضای مشوش به بخش پژوهش آسیب نیز برساند.

نگاه به پژوهش، سرمایه گذارانه نیست

تفقدی در رابطه با دلایل احساس خطر نسبت به آینده پژوهشی کشور، اظهار کرد: یکی از دلایلی که این احساس خطر نسبت به آینده پژوهش وجود دارد، وجود نقص در بدنه پژوهشی ما است که در سال های اخیر شاید خیلی مورد تربیت، جهت دهی و برنامه ریزی قرار نگرفته است تا لزوما به احتیاجهای جامعه توجه کند. در بسیاری از موقعیت های پژوهشی به جهتهای دیگری توجه شده است که مورد انتقاد نهاده شده و تا حدی اثر بخش بوده است. یک پژوهش خوب سرمایه گذاری می خواهد، درحالی که نگاه ها به پژوهش به این صورت نیست و این مسأله دلیل دیگری برای احساس خطر است.

وی اظهار کرد: زمانی که قصد امتحان پژوهش هایی را داشته باشیم و بستر مناسب برای آن ها فراهم نیست، در نتیجه می تواند بیشتر ایجاد عارضه کند. به عبارتی دیگر توقع و فشار بر سیستم پژوهشی منجر می شود تا پژوهش های کاربردی استحکام لازم را نداشته باشد. اینگونه پژوهش های ضعیف اگر انجام نشوند بهتر است. درحال حاضر هیچ داروی مصوبی برای کرونا وجود ندارد و همه چیز باید در قالب پژوهش پیش روی کند. طبیعتا بعضی از افراد که از طی کردن جهت پژوهش سر باز می زنند، از ابزارهای مختلفی استفاده می نمایند تا به نحوی اسم پژوهش یا دانشگاه را با خود به همراه داشته باشند.

استفاده از پژوهش ها، دغدغه اصلی پژوهشگران

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد اضافه کرد: یکی از دغدغه های این روزهای محققان این است در صورتی که در مورد یک موضوع به جمع بندی رسیدند، آیا از نتایج آن پژوهش استفاده ای نیز خواهد شد یا خیر. در صورتی که تصمیم گیری ها بر اساس یک پژوهش صورت نگیرد، در واقع درحال انجام آزمون و خطا هستیم. در این جهت از آنجایی که جامعیتی در نگاهمان نیست تردیدهای بسیاری صورت می گیرد. همچنین از نظر هزینه های مختلف مانند زمان و مسائل اجتماعی جامعه را دچار عارضه می نماید. برای مثال در اوایل شیوع کرونا این سوال مطرح شد که آیا ایمنی گله ای راه حلی مفید است یا خیر. در این راستا بعضی از کشورها این جهت را امتحان کردند اما در خاتمه از آن روی برگرداندند.

وی تشریح کرد: پژوهش تحت تاثیر هیچ دولت یا نگرش خاص سیاسی قرار نخواهد گرفت. هر دولت با هر گرایشی که بیاید، جهت پژوهش همیشه یکسان است. کار تحقیق و پژوهش به صورت عجله ای صورت نمی گیرد و احتیاجمند صبر، حوصله و دقت است. در صورتی که ما در سیستم احتیاجمند جواب سریع باشیم شاید کمی به سراغ پژوهش بیایم اما از آنجایی که نمی توانیم نتیجه ای با سرعت بالا از آن داشته باشیم آن را رها خواهیم کرد. موضوع با اهمیت دیگر در این خصوص داشتن نگاهی دراز مدت است. از آنجایی که اغلب از برنامه های درازمدت پیروی نمی کنیم نمی توانیم به پژوهش نیز پایبند باشیم.

بروکراسی های اداری، عاملی برای عدم حضور در حوزه پژوهش

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در دانشگاه ما کوشش می کنیم همیشه دانشجویان فارغ التحصیل را در زمینه انجام پژوهش تشویق کنیم تا فعالیتی هدفمند را به خروجی برسانند. مسأله ای که در فعالیت این افراد اثرگذار است بروکراسی های اداری و خود ما هستیم. افراد بسیاری هستند که با اشتیاق پا به این عرصه می گذارند اما با درگیری بسیار با مسائل مختلف این عرصه را رها می نمایند.

شیوع کرونا، در مراکز رشد نشاط ایجاد کرد

تفقدی در مورد عوامل تاثیرگذار بر دانشجویان برای انتخاب جهت پژوهش یا استخدام، تشریح کرد: اگر کسی بتواند خود را به یک جهت تضمین شده برساند آن را انتخاب خواهد نمود. افراد کمی هستند که جهت تضمین شده را رها نموده و پا به جهت چالش دار بگذارند. در ذات جهت پژوهش افت و خیزهای فراوانی وجود دارد. اگر جهت پژوهش به جایگاهی برسد که دانشجویان با ورود به آن درآمدی فزآینده کسب نمایند، قاعدتا پیشرفت خواهد نمود. برای مثال در زمان شیوع کرونا نشاط خوبی در شرکت های مراکز رشد بوجود آمد. احتیاج به ابتکار، دستگاه های جدید و همزمانی با تحریم ها فضای خوبی را برای فعالیت و فروش میلیاردی ایجاد نموده است.

وی بیان نمود: با وجود بازار کار و احتیاج در جامعه لختی سیستم های بروکراسی اداری تنها مشکل موجود برای فعالان حوزه پژوهش است. بیشترین آسیبی که در میان شرکت های مرکز رشد با داشتن ایده های خیلی خوب دیده می شود مسائل ناشی از بروکراسی اداری است. باید در فرایند اداری دقت لازم را داشته باشیم و ضمن این دقت باید تسریع کافی نیز در فرایند صورت بگیرد. اگر تسریع لازم وجود نداشته باشد فرایند اداری طی نخواهد شد و برای مثال در شرایطی که احتیاجمند یک محصول هستیم از واکنش به موقع ناتوان شده و نمی توانند احتیاج جامعه را حل نمایند.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به شعار جهش فراوری، گفت: این شعار به این معنی است که علاوه بر اینکه باید فرایندهای کند بازار را تسهیل نموده و آن را بر فراورینمایندگان و فناورانه داخلی متمرکز کنیم، اگر در مورد یک محصولی ساده و مغفول تمرکز کنیم، متوجه خواهیم شد که برای واردات آن میلیاردها تومان درحال خروج از کشور است. از این قبیل محصولات به تعدد یافت می شوند که تنها احتیاجمند واکنش دهی به موقع هستند. با وجود تغییرات مختلفی که در سیستم اداری اتفاق افتاده است هنوز با کشوری که بتواند در زمینه پژوهشی سریع تصمیم بگیرد فاصله داریم.

بالاترین مدرک تحصیلی نیز اشتغال را تضمین نمی نماید

تفقدی اظهار کرد: سیستم آموزشی ما به گونه ای است که خروجی های آن افراد خلاقی نیستند که در هر زمینه ای که ورود پیدا می نمایند هر روز خلاقیت های خوبی را ارائه نمایند. شاید تقاضای بالا در تحصیل دانشگاهی به همین دلیل است که جهت جاافتاده تری است. خیلی از افراد وارد دانشگاه می شوند زیرا نمی توانند فعالیت دیگری را شروع نمایند. تا سال های گذشته صرف داشتن مدرک تحصیلی به همراه خود تضمین شغلی را به همراه داشت اما درحال حاضر حتی اگر بالاترین مدرک را هم افراد کسب نمایند تضمینی برای اشتغال وجود ندارد.

وی اضافه کرد: مسئولیت دانشگاه در ستاد کرونا یک مسئولیت اصلی محسوب می شود. دانشگاه فردوسی نیز در این راستا یک کمیته علمی تشکیل داد که اعضاء هیأت علمی بسیاری از رشته های مختلف در آن شرکت کردند. در زمینه حل مسائل ناشی از شیوع کرونا خوشبختانه به دانشگاه ها توجه شده است اما می توان این توجه را چندین برابر کرد. اما از پتانسیل های پژوهشی دانشگاه استفاده و به آن ها ماموریت داده نمی شود. ایجاد طرحی جامع برای حل مسائل کشور باید مطرح شود تا از آن حمایت و بر خروجی های آن تاکید شود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: درحال حاضر برخلاف ابتلاء بالا، میزان درصد مرگ و میر در کشورهای پیشرفته پایین است. بخش زیادی از این موضوع به پژوهش هایی باز می شود که صورت دریافتد و به خروجی هایی رسیدند که بعضی پیشنهادهای پیشگیرانه را ارائه نموده اند. این طراحی ها و برنامه ریزی های هدفمند باعث شده است تا این کشورها بتوانند مسائل خود را مدیریت نمایند.

کرونا تعاملات بین المللی را کم رنگ نموده است

تفقدی بیان نمود: شیوع کرونا هرگونه تعامل در سطح بین المللی را کم رنگ نموده است. بنابراین بسیاری از رفت وآمدها و پروژه های مشترک بی پایان ماندند. در سال اخیر و با شیوع کرونا شاهد افت عظیمی در فعالیت ها هستیم. در ایران نیز باوجود تحریم و ضعف اقتصاد این مسائل بسیار پررنگ تر شده است. در دانشگاه علوم پزشکی همیشه کوشش کردیم تشویق، ترغیب و حمایت از تعاملات بین المللی را داشته باشیم. حتی در سخت ترین شرایط و بدون یاری وزارتخانه چندین بار دانشجویان را برای گذراندن دوره های کوتاه مدت به خارج از کشور فرستادیم.

وی گفت: در پروژه ای پژوهشی به نام Solidarity چندین دانشگاه علوم پزشکی دخیل بودند که در خاتمهی پروژه این مسأله مطرح شد که سهم ایران در این پژوهش بیشتر بوده است. به این سهم بیشتر ایران نگاهی مثبت وجود نداشت و به این صورت در نظر گرفته می شد که آزمایش های بیشتری در ایران بر مردم اجرا شده است. درحالی که واقعیت امر موضوعی دیگر است. یکی از این واقعیت ها این است که این طرح از چهار بازو تشکیل می شد و چهار دارو را مورد آزمایش قرار می داد. چندتا از این داروها به شدت مورد توجه نهاده شده بود و ادعا می شد که موثر واقع می شود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد تشریح کرد: یکی از دلایلی که این مسأله مورد توجه نهاده شد این موضوع بود که داروی Remdesivir در یک مقطع در کشور به بیماران داده می شد و تنها به وسیله کانال پژوهش قابل دستیابی بود. موضوعی که باعث ورود بسیاری از دانشگاه ها به این طرح شد همین دسترسی پیدا کردن به داروی Remdesivir است. لذا نگاه افراد برای ورود به این پروژه نگاهی پژوهشی نبود بلکه نگاهی برای یاری به درمان و در قالب پژوهش بود.

تفقدی گفت: این پروژه حاشیه ها و انتقاداتی را مبنی بر مورد آزمایش دریافت مردم با خود به همراه داشت. این حاشیه ها باعث می شود در بعضی از امور دیگر نیز همین نگرش وجود داشته باشد. برای مثال در طرح پژوهشی برای امتحان یک دارو در صورتی که این شایعه پخش شده باشد که مردم را موش آزمایشگاهی می نمایند، این عبارت به این نوع آزمایشات لطمه وارد می نماید. ایجاد مشکل عظیمی مانند کرونا می توانست یک همگرایی جهانی ایجاد کند و تا حدی نیز در این راه پیروز بوده است. اما دو مسأله به آن لطمه وارد کرد که شامل کمبود تعاملات و دیگری مباحث رقابتی جهانی می شود.

کاهش 3 درصدی بودجه پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی در سال 99

وی اظهار کرد: بودجه پژوهش نیز مانند بسیاری از اعداد و ارقام دیگر کم ارزش شد. در شرایطی که مقدار بودجه پژوهش افزایشی پیدا نکرد به طور متوسط در سال 99 میزان بودجه پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی حدود 3 درصد کاهش پیدا کرد. در پژوهش نیز بخش بسیاری از احتیاج به مواد مختلف به وسیله واردات برطرف می شود. با وجود افزایش ارزش دلار و کاهش ارزش پول ایران و افزایش تحریم ها فشار حداکثری در اجرای پروژه ها وجود دارد. علاوه بر وجود مسائل مادی، بسیاری از شرکت هایی که مواد اولیه این پژوهش ها را تامین می نمایند آمریکایی هستند و سال ها است که ایران را تحریم نموده اند. در نتیجه موادی که باید وارد شوند به صورت غیر مستقیم وارد می شوند که قیمت را بالاتر می برد. گاهی اوقات موادی که به دست ما می رسد تا 10 برابر قیمت معمول دلار افزایش قیمت داشته اند. برای مثال در کاتالوگ شرکت قیمت محصول 10 دلار است اما تا به دست ما برسد 100دلار هزینه برداشته است.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد برنامه های آینده دانشگاه در بخش پژوهش، اضافه کرد: درحال حاضر مجوز پارک فناوری سلامت را از شورای گسترش گرفته ایم و مصوبه آن تصویب شده است. پژوهشکده بوعلی به این پارک اختصاص یافته است. با معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز همکاری هایی برای ایجاد یک مرکز نوآوری در پارک داشته ایم. قرارداد دیگری نیز با این ارگان برای ایجاد مرکز جامع سلول درمانی در دانشگاه داریم. حمایت های خوبی از طرف وزارتخانه برای طرح همگروهی پرشین نیز داشته ایم که یک شعبه در مشهد دارد.

تفقدی در مورد طرح مطالعات هم گروهی، ادامه داد: این طرح شامل مطالعاتی است که بر جمعیت سالمی که به شکل تصادفی انتخاب شده اند انجام می شود. در مشهد این مطالعات بر روی 10 هزار نفر انجام می شود که تا به امروز 8000 نفر از آن ها به طرح پژوهشی ورود پیدا نموده اند. این جمعیت مورد ارزیابی طولانی مدت 5، 10 و 30 ساله قرار می گیرند. شرایط های مختلف برای این افراد، عادات آن ها و پرسشنامه های مفصل در طول این بازه زمانی ثبت خواهد شد. در آینده از برآوردهای این پژوهش ها استفاده خواهد شد. این مطالعات در تمام جهان با همین نیت و فرم صورت می گیرد. در راستای همین طرح حدودا 40 طرح جانبی نیز مورد مطالعه قرار می گیرد که نتیجه آیتم های آن بسیار زیاد است.

سبزوار: سبزوار: با مجله خبری تحلیلی سبزوار بروز باشید