چقدر از تجربه ها برای کاهش فاجعه ها استفاده می کنیم؟ - شیوا مارکت

منیژه هادیان دهکردی در گفت وگو با خبرنگاران در پاسخ به این پرسش که چطور می توان از بروز اتفاقات فاجعه آمیز در موزه های کشور مانند آتش سوزی موزه ملی برزیل یا مسجد جامع ساری جلوگیری کرد، می گوید: براساس تجربه، انجام اقدامات پیشگیرانه با مدیریت هوشمند می تواند جلوی بسیاری از اتفاقات فاجعه بار را بگیرد یا تحت کنترل درآورد، که بخشی از این اقدامات و مدیریت، مربوط به زمان وقوع حادثه یا قرارگیری در شرایط بحران است که مهارت ها و توانایی خاص خود را می طلبد و بخش اصلی و زیر بنایی و بلند مدت آن به قبل از وقوع حادثه و به هنگام نجات بخشی و در شرایط عادی مربوط است که برای شناخت خطرات، روش های پیشگیری و کاهش خطرات و تهدیدهای آنها با انجام تحقیقات و مطالعات دقیق علمی به دست می آید.

او با اشاره به حادثه آتش سوزی موزه ملی برزیل که یک فاجعه دردناک نه تنها برای کشور برزیل که برای بشر محسوب می گردد، بیان می نماید: این اتفاق یک بار دیگر نشان داد که حادثه می تواند زمانی رخ دهد که هرگز فکر آن را نمی کنیم یا می تواند نزدیک تر از آنی باشد که فکر کنیم. بنابراین هرگز نباید این تصور را داشت که در مورد ما همه چیز به لحاظ ایمنی و امنیت در شرایط کاملا خوب و قابل اطمینان است.

دهکردی با تاکید بر این که کوچک ترین تغییر در شرایط یا یک لحظه بی توجهی و غفلت می تواند منجر به یک فاجعه گردد، می افزاید: به همین دلیل باید از محیط و شرایطی که در آن قرار داریم همواره و کاملا مطلع بوده و برای هرگونه اتفاق و حادثه ای آمادگی لازم را داشته باشیم.

او با بیان این که امروزه ما بیش از هر زمانی در معرض خطرات و تهدیدهای مختلف از حوادث و بلایای طبیعی گرفته تا حوادثی که متاثر از عملکرد و رفتار روزمره انسان مانند جنگ، آتش سوزی، خرابکاری است، هستیم، شرح می دهد: از یک سو کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی جزو 10 کشور بلاخیز دنیا است به طوری که از 40 حادثه طبیعی شناخته گردیده 30 مورد آن در ایران اتفاق افتاده است. همچنین گفته گردیده که تقریبا 70% کشور ما در معرض خطر زلزله و 50% آن در معرض سیل است. از سوی دیگر براساس تحقیقات صرف نظر از حوادث انسانی، حدودا در 100 سال گذشته ایران شاهد 200 حادثه طبیعی بوده که بیش از نیمی از آن را زلزله و تقریبا نیمه دیگر را سیل و تعداد معدودی طوفان و رانش زمین در برگرفته است.

این مدرس دانشگاه تغییرات اقلیمی، خشکسالی، افزایش ریزگردها و همچنین آلاینده های گازی ناشی از روند رو به رشد صنایع و خودروها و سوخت های فسیلی را از دیگر مواردی می داند که در سال های اخیر نگرانی ها را در زمینه حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی و فرهنگی دو چندان نموده است.

هادیان تاکید می نماید: از سوی دیگر عمده موزه های کشور ما در بناهای تاریخی با قدمت های طولانی قرار گرفته اند و طبیعتا ساختار و تاسیسات آنها کم و بیش دچار فرسودگی گردیده است، از آنجا که این بناها از ابتدا کاربری موزه ای نداشته اند مسائل و محدودیت هایی به لحاظ کنترل شرایط محیط داخلی و فراهم کردن امکانات لازم برای امنیت و ایمنی آثار در آنها نیز وجود دارد. با این حساب می توان تصور کرد که آثار تاریخی و موزه ای کشور ما در چه حد در معرض خطر می توانند باشند ، آثاری که نه تنها متعلق به ما که تمام نسل های بعد از ما و کل بشریت هستند!

این عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی، با اشاره به وجود تجربیاتی از این دست که انجام برخی اقدامات پیشگیرانه و با مدیریت هوشمند و به جا می تواند جلوی بسیاری از رخدادهای فاجعه بار را گرفته یا تحت کنترل خود درآورد و آسیب های ناشی از آنها را به حداقل برساند، بخشی از این اقدامات و مدیریت را مربوط به زمان وقوع حادثه یا قرارگیری در شرایط بحران می داند که نیازمند مهارت ها و توانایی خاص خود است و بخش دیگر که عضو اصلی است را زیر بنایی و بلند مدت می داند که مربوط به قبل از وقوع حادثه و به هنگام نجات بخشی و در شرایط عادی است که برای شناخت خطرات، روش های پیشگیری و کاهش خطرات و تهدیدهای آنها با انجام تحقیقات و مطالعات دقیق علمی به دست می آید.

هادیان تاکید می نماید: خوشبختانه در چند سال اخیر موضوع حفاظت پیشگیرانه در چارچوب پروژه ملی موزه سبز از سوی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری اداره کل موزه ها در معاونت میراث فرهنگی سازمان متبوع و کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) و همچنین حمایت موسسات بین المللی مانند اکو و مرکز بین المللی مطالعه، حفاظت و مرمت گنجینه های فرهنگی (ایکروم) به طور جدی تر دنبال می گردد.

مدیر پروژه موزه سبز هدف از انجام این پروژه را، نهادینه کردن فرهنگ پیشگیری بهتر از درمان در جامعه، دستیابی به شیوه های حفاظتی مطلوب آثار در کشور از طریق ارزیابی شرایط نگهداری و مراقبت آنها و تاسیسات و تجهیزات الکتریکی و مکانیکی در موزه ها می داند و ادامه می دهد: در این زمینه برای افزایش مطلعی عمومی و ارتقای دانش تخصصی در همه سطوح مدیران، متخصصان و سایر کارکنان موزه ها علاوه بر تهیه و انتشار منابع راهنما، برنامه های آموزشی لازم نیز مانند نحوه سنجش و پایش محیط های داخلی، مدیریت خطر و مدیریت بحران شروع گردیده و ادامه خواهد داشت.

وی مهمترین نکته در این زمینه را تحت کنترل درآوردن خطرات تهدید کننده از این روش توسط برخی از کشورها می داند و می گوید: با این کار توانسته اند مانع از خسارات و آسیب های جبران ناپذیر به بناهای تاریخی و موزه ها شوند.

هادیان ادامه می دهد: بنابراین موفقیت ما نیز در این راه و دستیابی به نتایج مهم و حیاتی آن از همین روش است و آن مشروط به اعتماد، مسئولیت پذیری، حمایت و همکاری همه دست اندرکاران کشور خواهد بود.