کنگ سه هزارساله در معرض نابودی است؟

به گزارش شیوا مارکت، خبرنگاران/خراسان رضوی پس از این که در بهمن ماه سال گذشته گزارش های مردمی به خبرنگاران خبر از احتمال تخریب بخشی از روستای کنگ بر اساس طرح هادی را می داد، در نهایت پیگیری های اهالی و دوست داران میراث فرهنگی منجر به توقف تخریب بافت تاریخی این روستا شد.

حالا اما بار دیگر شاهد آغاز موجی از تخریب ها در بخش هایی از روستای سه هزارساله کنگ هستیم و این امر نگرانی درباره از بین رفتن هویت تاریخی یکی از قدیمی ترین بافت های روستایی کشور را در میان دوست داران میراث فرهنگی تشدید می نماید. در این مورد به پیگیری ماجرای تخریب به وسیله گفت وگو با فرمانداری طرقبه و فعالان میراث فرهنگی استان پرداختیم.

فرماندار طرقبه در گفت وگو با خبرنگاران در خصوص تخریب بخشی از روستای تاریخی کنگ اظهار کرد: طرح هادی روستای کنگ در سال 88 به تصویب رسید و معابر در آن معین شد؛ مشاوران طرح هادی نیز که کارشان طرح های روستایی و شهری است، موظف اند تمام اسناد مرتبط با محل و روستا را ببینند، اما طبق گفته مشاوران در آنالیز های اسناد در گذشته و حال که برای ساخت اقداماتی انجام گرفته است، سندی مبنی بر اینکه قسمت تخریب شده جزء بافت ارزشمند میراثی است، وجود ندارد.

سید حسن حسینی اضافه نمود: میراث فرهنگی پیشنهاد داده است که این منطقه بخشی از میراث تاریخی و فرهنگی کشور قرار گیرد و پس از ثبت این منطقه، می تواند قانونی برای ساخت و سازهای داخل روستا وضع کند. زمانی که قانونی وضع می شود می توان مردم را مجاب کرد تا از آن قانون پیروی نمایند، در حال حاضر قانونی مصوب نشده است تا مردم را به پیروی از آن مجاب کرد.

تخریب اجرا شده در روستای کنگ به لحاظ قانونی اقدامی خلاف نیست

فرماندار طرقبه ادامه داد: قسمتی که در حال تخریب است، جزء معماری و بافت تاریخی کنگ محسوب نمی شود و خانه ای گلی است که به واسطه خطری که ادامه وجود این خانه داشته، آن را تخریب نموده اند و به دلیل اینکه مالک این خانه تصمیم به چنین کاری گرفته است، نمی توان بدون وجود قانونی از حق او جلوگیری کرد.

حسینی اعلام نمود: به لحاظ قانونی کاری که در کنگ انجام می شود، خلاف قانون نیست؛ اما به لحاظ تاریخی و میراث فرهنگی همه موظف هستیم که از بافت تاریخی این روستا حفاظت کنیم ، منتهی در طرح هادی جدید روستای کنگ که در حال بازنگری است، قطعا باید یک سری از مولفه های میراثی را دقیق تر در نظر بگیریم و رعایت کنیم تا مسئله ای برای بافت تاریخی منطقه به وجود نیاید.

وی افزود: از طرفی مردم روستا به دلیل تنگ بودن کوچه ها مسائل فراوانی دارند که همین مساله باعث شده است در مقابل توصیه ها و سفارشات ما برای حفظ بافت روستا مقاومت نمایند.

فرماندار طرقبه متذکر شد: توقع می رود که اداره کل میراث فرهنگی در منطقه هزینه هایی انجام دهد و برای روستاییانی که قرار است از منافع شخصی شان به دلیل تاریخی بودن روستا بگذرند خساراتی را جبران کند، اما در حال حاضر قانونی برای جلوگیری از خواسته های مالکان وجود ندارد و ما تنها با توصیه ها و سفارشات جلوی تخریب و از بین رفتن بافت روستا را گرفته ایم.

حسینی توضیح داد: در عین حال روستای کنگ روستایی تاریخی، سه هزار ساله و ارزشمند است، همه ما نیز باید کوشش کنیم تا جایی که ممکن است حتی در صورت نبود قانون مردم را مجاب کنیم که بافت را به دلیل اصالتی که دارد حفظ نمایند، به همین دلیل توصیه هایی توسط بخشدار و دهیار منطقه نیز در حال اجرا است. البته اهالی روستا خودشان بیشتر دغدغه بافت این منطقه را دارند و این طور نیست که خودشان اقدام به تخریب بافت تاریخی روستای خود نمایند؛ اما معذوریتی هایی دارند که باید به آن ها توجه شود.

وی یادآور شد: میراث فرهنگی سال گذشته نامه ای به تهران برای تصویب بافت تاریخی روستای کنگ؛ از بافت های ارزشمند میراثی ارسال نموده که هنوز نتیجه ای نداشته و مصوبه ای به ما ابلاغ نشده است.

هیچ یک از خانه های موجود در محور مذکور متعلق به اهالی نیست

همچنین مسعود نبی دوست؛ فعال حوزه میراث فرهنگی و تاریخ شفاهی در این مورد به خبرنگاران گفت: چندماه پیش قرار بود این اتفاق با همین شکل و شمایل در روستای کنگ رخ دهد و دهکمک و شورای روستا برای تخریب یک محور از روستا پیگیری نمایند که از یکی از ورودی های جدید تا حسینیه جدید روستا را در بر می گرفت. در آن موقع اعتراضاتی صورت گرفت و جلساتی پیرامون موضوع برگزار گردید و در نهایت شورا و دهکمک متوجه شدند که اقدام به تخریب اشتباه است و حتی مطرح شد برای اخذ طرح بازسازی روستا جلساتی برگزار شود.

وی اظهار کرد: در آن موقع بهانه این بود به جهت این که روستا دارای بافت پلکانی قدیمی است شرکت گاز، گازی در اختیار منطقه قرار نمی دهد که فرمانداری در محل روستا حاضر و در نهایت قرار بر این شد که تا برج پنج گازکشی صورت گیرد و از این بابت مسئله ای وجود نخواهد داشت.

این فعال حوزه میراث فرهنگی ادعا کرد: بر اساس آنچه از آن مطلعم و در جلسات مطرح شد، کل محوری که قرار است به عنوان یکی از محورهای طرح هادی روستایی بازگشایی شود و طی آن 34 خانه تخریب می شود، شورا و دهکمک خریداری نموده و در اصل هیچ یک از آن ها متعلق به اهالی نیست. بنایراین اصل ماجرای تخریب توسط اهالی صحیح نیست. بلکه این خانه ها پیش تر تخلیه شده و از سوی دیگر چیزی به عنوان بازسازی در روستای کنگ به کل یک ادعای غلط است. به این معنا که خانه ای که با چنین معماری در کنگ ساخته شده، اساسا مهارت و دانش مربوط به آن از بین رفته؛ یعنی اکنون دیگر کسی دانش آن را ندارد که سنگ را با چنین مهارتی روی هم بچیند. در نتیجه چیزی به نام بازسازی در کنگ وجود نخواهد داشت و اگر موضوعی باشد، بازسازی روستا است و بازسازی یعنی بدون این که بنا تخریب شود، به تعمیر آن اقدام شود.

نبی دوست ادامه داد: بنابراین آنچه اکنون رخ می دهد، این است که تعداد 34 خانه موجود که توضیح آن ذکر شد، در حال تخریب است و تنها برای این که حساسیت ایجاد نشود، لودر و غیره وارد کار نشده است.

وی در خصوص طرح هادی روستای کنگ یادآور شد: زمانی که طرح هادی روستا به تصویب رسیده، میراث فرهنگی آن را امضا ننموده است. در آن موقع میراث نامه ای را ارسال نموده مبنی بر این که معبر مذکور، اساسا معبر صحیحی نبوده و نباید به اجرا برسد. لذا چالش هایی که در بافت در این مورد وجود دارد باید به راه دیگر حل و فصل شود؛ نه کشیدن معبری که باعث تخریب خانه ها شود.

این فعال میراث فرهنگی مدعی شد: علاوه بر آن، از این طرح سالیان سال گذشته و هیچ تمهیدی برای این که این منطقه یک روستای هدف گردشگری است، اندیشیده نشده و در نتیجه به نظر می رسد این طرح اشتباه است. ضمن این که اکنون دهکمک و شورا نگاهشان این است که با باز شدن این معبر بازارچه قدیمی در آن درست نمایند تا به تعبیری ارزش املاک بازارچه افزایش پیدا کند. لذا چیزی که امروز در حال رخداد است صرفا یک انتفاع اقتصادی از معبر است.

وی یادآور شد: نکته مهم این که چون بافت روستای کنگ، به شکل پلکانی است، هر محوری که در جهت عمود بر ارتفاع تخریب شود، باعث می شود وزن سازه ای بناهای بالا روی این محور قرار گیرد و در نهایت این امر منجر به تخریب و سست شدن بناهای بالا خواهد شد. لذا اجرای این محور، قطعا آغاز تخریب بافت بالادست روستای کنگ خواهد بود که این امری بسیار نگران نماینده است. بنابراین تخریب 34 خانه موجود، از دست دادن بافت بالادست در سال های آینده را در پی خواهد داشت.

روستای کنگ نیازمند اخذ طرح بازسازیی و تیم تخصصی بازسازیی قوی است

نبی دوست ابراز عقیده کرد: متاسفانه میراث فرهنگی ادعایی پس از تخریب بسکمک از بافت ها و مکان های تاریخی دارد؛ به این معنا که بلافاصله بعد از تخریب بافتی در مشهد، فراوان دیده ایم که هر بنایی تخریب می شود، میراث بیان می نماید که می خواستیم بنا را ثبت کنیم و حداقل ده ها نمونه سراغ دارم که پس از تخریب مکانی مطرح می شود که بنا یا بافت موجود در فرایند ثبت بوده است. در خصوص روستای کنگ نیز باید گفت که این روستا در میراث فرهنگی صرفا به عنوان روستای هدف گردشگری ثبت شده است.

وی در قالب راهکارهایی برای نجات بافت تاریخی روستای کنگ مطرح کرد: حقیقت این است که این مشکل صرفا متوجه روستای کنگ نیست و بنده خود حداقل در چند روستای دیگر با تخریب بافت ارزشمند روبه رو بوده ام. ضمن این که بسکمک از روستاها معماری خاص خود را داشته و هیچ کجا در جهان با این سطح وسیع در حال تخریب معماری بومی خود نیستند. لذا به عقیده من اولین اقدامی که باید صورت گیرد، جلوگیری از اقدام ناشایست فرهنگی بنیاد مسکن است. از طرفی در خصوص روستای کنگ به نظر می رسد باید طرحی تحت عنوان طرح ملی بازسازی اخذ شود تا در درجه اول بودجه ها به سمت آن سرازیر شود و ثانیا یک بدنه کارشناسی بسیار قوی برای روستا مد نظر قرار گیرد.

این فعال میراث فرهنگی اعلام نمود: به عقیده من در ابعاد روستایی چون روستای کنگ باید چند تیم بازسازیی تخصصی خارجی و داخلی بسیار با تجربه پای کار آیند و کمک نمایند تا یک طرح بازسازی جامع با بودجه های ملی در این مورد در نظر گرفته شود. از طرف دیگر اهالی کنگ به این جهت که خانه هاشان ناپایدار شده نگرانی هایی دارند و باید برطرف مشکل آن ها نیز اتفاق افتد.

بر اساس آنچه در این گزارش گذشت، باید دید موضوع تخریب خانه ها توسط اهالی تا چه حد از صحت برخوردار است. آیا صاحبان خانه های مربوطه اهالی روستا هستند یا بر طبق ادعا و مشاهدات دیگران خالی از سکنه و فاقد مالک معین بوده اند؟

از سوی دیگر همزمان با بارش های اخیر گفته شده بعضی خانه ها فروریخته و یا از بین رفته اند؛ امری که در خصوص چند اثر تاریخی دیگر نیز اتفاق افتاده و همزمان با بارش ها تخریب شده اند. اما در گذشته بعضا ادعا شده بعضی از خانه های تاریخی برای انتفاع اقتصادی صاحبان بنا، با روش های مختلفی چون آب ریختن پای دیوار تخریب و پس از آن از ثبت ملی یا تمهیدات نظارتی برای بازسازی توسط میراث فرهنگی خارج شده و تنها زمینی باقی مانده تا مالک از آن بهره ببرد. بنابراین چنین مساله ای برای تخریب های اخیر روستای کنگ نیز جای پرسش باقی می گذارد.

در نهایت این که به نظر می رسد دستگاه های نظارتی باید در این قضیه و دیگر قضایای مشابه روستای کنگ، کمک گر میراث فرهنگی بوده و از طرفی، میراث فرهنگی نیز با جدیت بیشتری در این موارد حضور یابد. به این معنا که اگر هر اثر تاریخی به هر دلیل در حال تخریب است، با آسیب بنا خود را از میدان حذف ننموده و مقاومت کند تا راه برای نابودی اثر هموار نشود.