گزارش خبرنگاران، صادرات مجدد گاز ترکمنستان به روسیه

به گزارش شیوا مارکت، دوشنبه هفته گذشته شرکت دولتی گازپروم خاطرنشان کرد که ترکمنستان صادرات گاز طبیعی به روسیه را که از بیش از سه سال پیش به حالت تعلیق درآمده بود از سر گرفت.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، سرگئی کوپریانوف سخنگوی شرکت گازپروم 15 آوریل خاطرنشان کرد که این شرکت واردات گاز از ترکمنستان را از سر گرفته است. بلافاصله پس از این اظهارات شرکت دولتی گاز طبیعی ترکمنستان (ترکمن گاز) با صدور بیانیه ای این مساله را تایید کرد.

مذاکرات برای از سرگیری واردات گاز ترکمنستان پس از دیدارهای الکسی میلر مدیرعامل شرکت گازپروم از عشق آباد در اواخر سال 2018 و نیز مارس 2019 شتاب گرفت.

در حالی که هنوز جزئیات درباره میزان حجم گاز صادراتی و قیمت معین نشده است، شرکت ترکمن گاز با اشاره به 25 قرارداد امضا شده در سال 2003 بین مسکو و عشق آباد در بیانیه ای گفت: پس از یک توقف به دلایل اقتصادی، صادرات بر اساس موافقتنامه بین دو دولت تا سال 2028 از سر گرفته شد(1).

گازپروم نیز خاطرنشان کرد که این شرکت توافق نموده تا 30 ژوئن 2019 میزان 1.155 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کند (2).

در صورت تمدید قرارداد، این میزان معادل 6 میلیارد مترمکعب در سال خواهد بود. هر چند این میزان از 4 میلیارد مترمکعب گاز وارداتی روسیه از ترکمنستان در سال 2015 و پیش از توقف واردات در ژانویه 2016 بیشتر می باشد اما بسیار کمتر از میزان 80 میلیارد مترمکعب گاز صادراتی سالانه است که دو کشور در سال 2003 بر روی آن توافق کردند.

روسیه واردنماینده اصلی گاز ترکمنستان بود تا این که چین حدود ده سال پیش این صندلی را تصاحب کرد. یه دنبال توافق مسکو و عشق آباد در سال 2003، واردات گاز از ترکمنستان در سال 2007 به 42.6 میلیارد مترمکعب در سال رسید. اما در سال 2009 پس از انفجار در خط لوله انتقال گاز متوقف شد.

عشق آباد مدعی بود که این کار توسط مهندسان روسیه صورت گرفته تا بدون عواقب قانونی، روند صادرات گاز متوقف گردد (3). باید به این نکته توجه کرد که بر اساس توافقنامه، روسیه گاز را از ترکمنستان به قیمتی ثابت وارد می کرد. اما پس از بحران اقتصادی جهانی در سال 2008-2009 این قیمت بسیار بالاتر از قیمت نفت صادراتی روسیه به اروپا بود. با از سرگیری واردات گاز در سال 2010 دو طرف توافق کردند که تا سال 2014 میزان واردات گاز 11 میلیارد مترمکعب در سال باشد.

روسیه در سال 2015 میزان واردات گاز را به 4 میلیارد متر مکعب کاهش داد و در سال 2016 به علت اختلاف نظر درباره قیمت گذاری و نیز افزایش ظرفیت گاز تولیدی خود شرکت گازپروم، واردات گاز از ترکمنستان متوقف شد. در سال 2015 نیز پس از شکایت عشق آباد از اینکه مسکو هزینه گاز وارداتی را کامل پرداخت ننموده است، شرکت گازپروم از شرکت ترکمن گاز به علت گران فروشی در دادگاهی در استکهلم شکایت و خواهان 4.6 میلیارد دلار خسارت شد(4).

چین نیز به سرعت دست به کار شد تا خلا ایجاد شده از کنار کشیدن روسیه را با خط لوله چین-آسیای میانه در سال 2009 پر کند. صادرات گاز ترکمنستان به چین به لطف گسترش مداوم خط لوله انتقال گاز افزایش یافته است.

در سال 2015 اعلام شد که 49 درصد از کل گاز وارداتی چین معادل 29.6 میلیارد مترمکعب از ترکمنستان تهیه می گردد. هر چند این میزان در سال 2016 و 2017 به ترتیب به 46 و 39 درصد کاهش یافت. برنامه ترکمنستان در سال 2018 صادرات 38.7 میلیارد مترمکعب گاز به چین است.

بنابراین در دهه گذشته عشق آباد به طور فزاینده ای وابسته به پکن بوده به طوری که بازار اصلی صادرات گاز ترکمنستان به چین است؛ در صورتی که چین کوشش نموده گاز مورد احتیاج خود را از منابع متفاوتی تهیه کند. از سوی دیگر ترکمنستان به طور فزاینده ای به وام های چین وابسته شده است. این کشور در سال 2011 مبلغ 8 میلیارد دلار و در سال 2013 نیز مبلغ دیگری که رقم آن اعلام نشد از چین قرض گرفت (5).

با این حال، صادرات گاز به چین به دلیل کاهش قیمت خرید گاز از سوی چین و نیز برداشت بخشی از درآمد حاصله جهت پرداخت بدهی های عشق آباد به شرکت ملی نفت چین بابت هزینه ساخت خط لوله انتقال گاز و نیز وام های گرفته شده از پکن تاکنون سود خاصی برای ترکمنستان نداشته است.

صندلی چین به عنوان تقریباً مشتری انحصاری گاز ترکمنستان باعث شده تا پکن بتواند عشق آباد را مجبور به پذیرش قیمت مدنظر خود کند. به گفته کارشناسان انرژی قیمت هر هزار مترمکعب گاز صادراتی ترکمنستان به چین در سال 2012 معادل 340 دلار بوده است در حالی که در سال 2015 و 2017 این مبلغ به ترتیب به 215 و 185 دلار کاهش پیدا نموده است (6).

در ژانویه 2017 نیز با توقف صادرات گاز به ایران، ترکمنستان دومین بازار بزرگ گاز خود را نیز از دست داد. در سال 2016 ایران به وسیله دو خط لوله گاز که در سال های 1997 و 2010 راه اندازی شده بود، حدود 6.7 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری نموده بود. با این حال عشق آباد نتوانست که تمامی درآمد حاصل از این فروش را نیز کسب کند. چرا که به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران، مجبور شد که بخشی از این درآمد را بر اساس مبادله کالا دریافت کند. در حال حاضر نیز پرونده شکایت ترکمنستان از ایران بابت 1.8 میلیارد دلار مبلغ ادعایی از سوی عشق آباد در دادگاه های بین المللی در حال پیگیری است (7).

ترکمنستان به دلایلی از جمله کاهش قیمت گاز صادراتی و کاهش حجم صادرات گاز به دلیل از دست دادن مشتریان و نیز هزینه های سرسام آور ناشی از میزبانی بازی های آسیایی 2017 با بحران جدی اقتصادی از جمله کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم و کمبود کالاهای اساسی روبرو شده است.

دولت سیاست های کنترل پولی را اعمال نموده و یارانه های بخش های مختلف را کاهش داده است. این بحران اقتصادی منجر به تظاهرات های اجتماعی نیز شده است، مساله ای که تاکنون در این کشور با فضای سیاسی بسیار بسته سابقه نداشته است(8).

مسائل اقتصادی فزاینده و وابستگی بیش از حد ترکمنستان به یک مشتری یعنی چین باعث شد تا این کشور به سرعت دنبال تنوع مقاصد و نیز افزایش حجم گاز صادراتی خود باشد. دو پروژه خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند معروف به تاپی و نیز خط لوله گاز ترانس خزر می توانند بخشی از مسائل ترکمنستان را حل نمایند اما این پروژه ها با طیف گسترده ای از موانع روبرو هستند. حتی در صورت غلبه بر این موانع، به نتیجه رسیدن این دو پروژه سال های زیادی احتیاج دارد.

از سرگیری صادرات گاز به ایران نیز چندان محتمل نیست چرا که تهران به دلیل تحریم های سنگین ایالات متحده با مسائل جدی در پرداخت پول روبرو است. بنابراین، از سرگیری صادرات گاز به روسیه هر چند در مقیاسی اندک، پیشرفت خوبی برای ترکمنستان است تا بخشی از کمبودهای اقتصادی خود را جبران نموده و قدرت چانه زنی اش در خصوص قیمت گاز صادراتی به چین را افزایش دهد.

از منظر روسیه نیز واردات مجدد گاز از ترکمنستان به سیاست های مسکو برای گسترش نفوذ سیاسی و دیپلماتیک در آسیای میانه یاری خواهد نمود. علاوه بر این بعضی معتقد هستند این مساله می تواند ترکمنستان را -خصوصا با توجه به امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر- از ادامه ساخت خط لوله ترانس خزر منصرف کند (9).

1. http:، ، www.oilgas.gov.tm، blog، 2653، turkmenistan-vozobnovil-postavki-prirodnogo-gaza-v-rossiyu

2. https:، ، www.spglobal.com، platts، en، market-insights، latest-news، natural-gas، 041619-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan

3. http:، ، sam.gov.tr، wp-content، uploads، 2018، 02، 131-152.pdf

4. https:، ، www.rfa.org، english، commentaries، energy-watch، china-may-face-competition-for-turkmen-gas-10292018102513.html

5. https:، ، carnegieendowment.org، 2017، 01، 30، turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-67839

6. https:، ، en.hronikatm.com، 2018، 10، why-does-gazprom-need-turkmen-gas،

7. https:، ، www.orfonline.org، expert-speak، why-iran-and-turkmenistan-need-to-solve-their-gas-dispute-amicably-45677،

8. https:، ، carnegieendowment.org، 2017، 01، 30، turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-67839

9. https:، ، www.spglobal.com، platts، en، market-insights، latest-news، natural-gas، 041619-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan