ایران چگونه نفت میفروشد؟ - شیوا مارکت

دور زدن تحریم ها یکی از عباراتی است که به گوش ایرانی ها آشنا است و طی سال های اخیر به کمک همین روش ها ایران توانسته تا حدودی نفت خود را به برخی از مشتریان خارجی خود عرضه کند. اما با خروج دونالد ترامپ از برجام و پیشبرد کارزار فشار حداکثری از سوی آمریکا علیه ایران، فروش نفت کشور به شکل چشمگیری کاهش یافت تا جایی که در ابتدای سال جاری میلادی به سطوح بی سابقه ای نزدیک شد.

اما طی ماه های اخیر نفتکش های ایرانی یکی پس از دیگری آب های بین المللی را طی کرده اند و با روش های مختلفی بنزین و نفت خود را به دست مشتریانشان رساندند. سیاستی که به نظر می رسد کماکان با قدرت ادامه خواهد داشت و ممکن است یکی از مبنا های دولت برای اعتماد به فروش نفت حتی به صورت غیررسمی در سال 1400 باشد. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزارشی مفصل به شرایط فروش در حال افزایش نفت ایران به مشتریان خارجی و روش ها و چند و، چون دور زدن تحریم ها به دست نفتکش های ایرانی پرداخته است.

صادرات نفتی ایران 2 برابر شده است

ایران در ماه های اخیر تحریم های ایالات متحده را دور زده و نفت بیشتری را به چین و سایر کشور ها صادر کرده است. این امر عامل ایجاد یک جبهه نجات برای اقتصاد آسیب دیده این کشور شده و کارزار اصطلاحا فشار حداکثری دولت ترامپ علیه تهران را تضعیف کرده است.

به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال، اندازه گیری یا برآورد میزان فروش نفت ایران با توجه به ماهیت غالبا پنهان آن، کاری سخت است. چندین شرکت که بر رصد تجارت دنیای نفت متمرکزند، در این باره می گویند میزان تجارت دریایی ایران نسبت به اوایل سال 2020 که در پایین ترین سطح خود به سر می برد، در حال حاضر تقریبا 2 برابر شده است. البته باید در نظر داشت که در میان تخمین های مطرح شده هم اعداد و ارقام بسیار متفاوتی به چشم می خورند.

تانکر ترکرز، وبگاه ردیابی نفتکش ها (TankerTrackers.com) که در آمریکا مستقر است و از تصاویر ماهواره ای برای رهگیری نفتکش ها استفاده می کند، تخمین زده که صادرات نفت خام ایران در پاییز به 2/ 1 میلیون بشکه در روز رسیده باشد. این میزان ادعا شده توسط تانکر ترکرز درباره صادرات نفت روزانه ایران در حالی مطرح شد که صادرات نفت خام این کشور طی ماه فوریه تنها 481 هزار بشکه در روز بود.

در همین حال شرکت مشاوره استراتژیک انرژی اس وی بی اینترنشنال (SVB International) در واشنگتن نیز گفته است ایران در ماه نوامبر روزانه 585 هزار بشکه نفت خام صادر کرده، در حالی که اوایل سال 2020 روزانه تنها 230 هزار بشکه نفت خام به مشتریان خارجی فروخته بود.

شرکت سوئیسی پترو لجستیکس (Petro-Logistics) که به عرضه نفت، ردیابی نفتکش ها و ارائه داده های لجستیکی متمرکز است هم طی ماه های اخیر شاهد افزایش صادرات ایران از 222 هزار بشکه در روز به بیش از 447 هزار بشکه در روز بوده است. روزنامه وال استریت ژورنال در گزارش خود مدعی شده است آمار و ارقام محافظه کارانه تر حاکی از آن است که تحریم های ایالات متحده توانسته بیشتر نفت خام ایران را از بازار خارج کند. اما افزایش چشمگیر آمار سه شرکت ردیابی بازار نشان می دهد تهران اخیرا در فروش نفت خود پیروز تر از گذشته عمل کرده است.

ناکامی آمریکا در به صفر رساندن تولید ایران

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا سال گذشته گفته بود هدف ایالات متحده به صفر رساندن صادرات نفت از سوی ایران است. دولت ترامپ پیش از آن هم تلاش کرده بود فروش نفت ایران را به زیر یک میلیون بشکه در روز برساند، این در حالی است که ایران قبل از تحریم های سال 2018 روزانه 5/ 2 میلیون بشکه نفت صادر می کرد.

یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مشتریان نفت ایران، چین است که طبق آمار رسمی تجاری پکن، در ماه اکتبر 62 هزار بشکه در روز از ایران نفت وارد کرده، در حالی که این رقم پیش از آن و در ماه ژوئن با صفر برابری می کرد. البته برخی از ناظران این صنعت اظهار کرده اند حجم واقعی نفتی که چین از ایران وارد می کند به احتمال زیاد بسیار بیشتر است و شامل نفت خامی که از طریق سایر کشور های آسیایی به چین ارسال شده نیز می شود.

ونزوئلا تحت رهبری نیکلاس مادورو هم که مدت هاست با واشنگتن در تضاد کامل قرار گرفته و تحت تحریم های سفت و سخت آمریکا قرار گرفته است، با بالاگرفتن مسائل تامین سوخت کشورش خرید بنزین ایرانی را شروع کرده است. به گفته شرکت های رهگیری نفتکش ها و یک مقام نفتی ایران، سوریه نیز واردات نفت از ایران را در سال جاری از سر گرفت.

به گفته این روزنامه آمریکایی، نفتکش های ایران برای دور زدن تحریم ها تلاش بیشتری کرده اند و برای جلوگیری از ردیابی و شناسایی، فرستنده های رادیویی خود را خاموش می کنند. از دیگر روش های مرسوم اپراتور های صادرات نفت خام ایران این است که نام کشتی های خود را تغییر می دهند یا بارنامه های خود را دستکاری می کنند.

وال استریت ژورنال در گزارش خود به نقل از افراد آگاه به این مساله مدعی می شود، اخیرا ایران باروش کشتی به کشتی، نفت خام خود برای صادرات را در مناطقی که تصور می شد بیش از حد خطرناک هستند شروع کرده است. این مناطق شامل آب های سواحل عراق و امارات متحده عربی است که هر دو از متحدان آمریکا محسوب می شوند. پمپئو وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ گفته است تحریم ها از ماه مه 2018 تا به امروز درآمد نفتی ایران را در حدود 70 میلیارد دلار کاهش داده است و کاهش فشار بر تهران را اقدامی خطرناک برای آمریکا می داند.

در ماه نوامبر هم کیت کراچ، معاون نظارت بر سیاست های انرژی وزارت امور خارجه آمریکا، تحریم های ایالات متحده علیه ایران را به طرز چشمگیری موثر توصیف کرد. نویسنده گزارش وال استریت ژورنال بر این باور است که بی تردید مساله ایران یکی از بزرگ ترین چالش های حوزه سیاست خارجی پیش روی رئیس جمهور منتخب، جو بایدن هنگام ورود به کاخ سفید در ژانویه خواهد بود و تیم انتقالی وی گفته است احتمالا تغییراتی در سیاست آمریکا رخ خواهد داد. از جمله این تغییرات اقدام برای پیوستن مجدد آمریکا به توافق هسته ای 2015 با ایران خواهد بود. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی منتخب جو بایدن نیز در ماه جاری گفت دولت آن ها آماده است تا به شرایط توافق احترام بگذارد -اقدامی که احتمالا نیاز به لغو تحریم های ایالات متحده دارد- و از آن به عنوان پایه ای برای پیگیری نگرانی های گسترده تر دولت آمریکا صحبت کرد.

مشتریان جدید طلای سیاه ایران

پس از آنکه واشنگتن با خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای دوران اوباما با تهران در سال 2018، به صورت کامل تمام محموله های نفت خام ایران را مورد تحریم های خود قرار داد، بیشتر خریداران و نفتکش ها تجارت خود با ایران را متوقف کردند.

برخی از تجار ایرانی و برخی از مشتریان احتمالی نفت خام این کشور انتظار دارند که فشار آمریکا با رفتن ترامپ از کاخ سفید کاهش یابد. یک مقام مسوول در ایتالیا، که قبلا از مشتریان اصلی نفت خام ایران بوده، درباره این مساله گفت: ایرانی ها به فروش نفت نیاز دارند و ما نیز به انرژی نیاز داریم. به محض آنکه تحریم ها لغو شوند خرید ها به سرعت شروع می شوند. در همین حال، اقتصاد های در حال احیای آسیا از تخفیف های سنگینی که تاجران ایرانی ارائه می دهند، به شدت استقبال می کنند. مشاور یک شرکت بزرگ نفتی چینی به وال استریت ژورنال گفته است که ایران برای هر بشکه نفت خام یک دلار تخفیف می دهد و همچنین محصولات فرآورده نفتی را با قیمتی پایین تر می فروشند.

علی امیرلیراوی، معامله گر کالایی می گوید که ایران تخفیف 70 دلاری برای هر تن پروپان ارائه می دهد که 16 درصد ارزان تر از پروپان عربستان سعودی است. وال استریت ژورنال از یک بازرگان ایرانی دیگر نقل کرد که خریداران در چین، هند و کره جنوبی به دنبال خرید نفت خام ایران هستند و این بازرگان ایرانی می گوید تا به امروز بار ها در مورد فروش نفت با این مشتریان بحث کرده، اما هنوز پیروز نشده است که فروش خود را نهایی کند.

این روزنامه آمریکایی مدعی است که سوریه پس از مدتی توقف تجارت نفتی با ایران که تحت فشار غیرمستقیم ایالات متحده رخ داده بود، از ماه مارس واردات نفت ایران را از سر گرفته است. برخی از کشور هایی که به نفتکش های ایرانی اجازه داده بودند تا محموله شان تحت پرچم آن ها ثبت شود، تحت فشار واشنگتن مجبور شدند تا ثبت این محموله ها را لغو کنند. پس از آن ایران با ارسال ناوگان شناور های خود با پرچم ایران فروش نفت خود به سوریه را از سر گرفت. تابستان سال جاری نیز ونزوئلای نفت خیز پس از تعطیل شدن پالایشگاه های خود، شروع به خرید بنزین ایرانی کرده است.

ایران با تحریم و بی تحریم نفت خواهد فروخت

گزارش روزنامه وال استریت ژورنال فارغ از تمامی مسائل مطرح شده، نشانه روشنی از شرایط کنونی ایران در بازار دنیای نفت است که با پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا دستخوش تحولات زیادی شده است و به نظر می رسد به زودی باید منتظر خبر های بیشتری از تقویت فروش نفت باشیم. سیاست تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران به رغم تمام پیچیدگی هایش، در ماه های آخر دولت ترامپ با ایفاگری نقش فعالانه ایران حداقل در این برهه زمانی مشخص عملا با شکست روبرو شده است.

در داخل کشور نیز طی هفته های اخیر مساله حضور ایران در بازار دنیای نفت به یک موضوع داغ در رسانه ها و اظهارنظر ها بدل شده است. حسن روحانی روز دوشنبه 24 آذرماه در نشست خبری که با حضور کنندگان رسانه های داخلی و خارجی برگزار شد در آن به روشنی شکستن تحریم ها، فروش نفت و تجارت آزاد با دنیا را حق مردم ایران دانست.

او همچنین با اشاره به این موضوع که وزارت نفت اعلام کرده که قدرت تولید و فروش 2 میلیون و 300 هزار بشکه نفت را دارد، گفت: این فروش ممکن است در شرایط تحریم به بازار های بین المللی صادر نشود و در داخل فروخته شود که اشکالی ندارد. ما که نگفتیم همه در بازار خارجی به فروش برسد؛ ممکن است از این مقدار، یک میلیون و 800 هزار بشکه آن در بازار خارجی و 500 هزار بشکه در داخل فروخته شود. ما این مقدار نفت را تولید می کنیم و می فروشیم و بودجه سال آینده را بر این مبنا برنامه ریزی کردیم؛ بنابراین حتی اگر تحریم باشد ما این مقدار را تولید و خواهیم فروخت گرچه معتقدم عمر تحریم به سر آمده است.

آنچه از موضع گیری های مقامات رسمی از رئیس جمهور تا وزیر نفت می توان برداشت کرد؛ نشانه ای از عزم دولت و دستگاه های نفتی کشور برای دور زدن و شکستن تحریم ها است. تحریم های نفتی علیه ایران حتی با تمام سختگیری های دولت ترامپ هم به نتیجه دلخواهی که پمپئو از آن سخن گفت نرسید و فروش نفت ایران به صفر نرسید، هر چند تا سطوح بسیار اندکی در برهه ای از زمان کاهش یافت.

حال باید منتظر ماند و دید در هفته ها و ماه های آینده چه رخ خواهد داد. آیا تحریم ها لغو می شوند و نفت ایران بی هیچ هزینه و دردسر اضافه ای به بازار دنیای باز خواهد گشت یا سناریوی نفتی ما پیچیده تر خواهد شد و تمرکز دستگاه نفتی کشور روی روش های دور زدن تحریم و افزایش فروش نفت به صورت غیر رسمی خواهد رفت؟ در هر دو این حالت ها به نظر می رسد فارغ از شیوه فروش و حضور یا عدم حضور تحریم ها افزایش تولید و فروش نفت ایران قطعی است.

دور زمین: مجله سفر و گردشگری دور زمین