21 مرداد روز دریای خزر - شیوا مارکت

خزر برای حدود 15 میلیون سکنه حاشیه خود، هزاران فرصت شغلی ایجاد نموده است و منبع اصلی درآمد محسوب می گردد. بدلیل همین ویژگیهای شاخص اکولوژیکی، غنای چشمگیر ژنتیکی و تنوع بی همتای زیستی، همچنین موقعیت خاص استراتژیک، پهنه عظیم دریای خزر در طی اعصار و ادوار تاریخی، در بستر رخدادهای سیاسی و طیف گوناگون فرهنگها، سنت ها، آداب و رسوم، در خلق فرصت های درخشان مالی- اجتماعی در سطح منطقه و دنیا به خوبی پدیدار گشته است.

فعالیت های انسانی بیش از حد و بهره برداری های مالی پرشتاب و کم ملاحظه، موجب تخریب اکوسیستم های طبیعی، آلودگی محیط زیست و کاهش کیفیت آب این دریا شده است.

دخالت های نسنجیده و شتاب زده انسانی در دریای خزر که به شکل تغییر کاربری اراضی شامل تخریب، و استحصال اراضی جهت ساخت و سازهای بی رویه و غیراصولی ساحلی اعم از اسکله و بندر، مجتمع های گردشگری، مسکونی و تجاری، توسعه فعالیت های اکتشاف و استخراج منابع فسیلی زیربستر، صید بی رویه آبزیان خصوصا ماهیان خاویاری، تخریب زیستگاه ها و از دست رفتن مناطق تخم ریزی ماهیان خاویاری، تخلیه مستقیم آلودگی های شهری، صنعتی و کشاورزی مناطق ساحلی به دریا، بار زیاد آلودگی ها با منابع معین و نامعین در حوزه آبریز رودخانه های منتهی به دریا، در کنار نحوه نامناسب رفتار جوامع انسانی ساحلی با منابع خزر، مدیریت ضعیف مناطق ساحلی، تغییرات فیزیکی عظیم در رژیم طبیعی رودخانه ها مانند سدسازی، استخراج شن و ماسه و نظیر آن از عمده تهدیدات زیست محیطی امروز دریای خزر محسوب می شوند که باعث اختلال شرایط طبیعی دریای خزر شده و متاسفانه گونه های ارزشمندی چون ماهیان خاویاری و یا فک دریای خزر به عنوان تنها پستاندار زیستمند این اکوسیستم را در فهرست گونه های در معرض خطر انقراض قرار داده و حیات اکولوژیکی و مالی زیست بوم خزر را متأثر ساخته است.

کنوانسیون تهران

نگرانی کشورهای ساحلی از شرایط رو به تخریب محیط زیست این محدوده آبی باعث شد تا کشورهای ساحلی ضمن به رسمیت شناختن قوانین و مقررات هر یک از دول متعاهد و آگاهی از تخریب دریای خزر و توجه به لزوم حفظ و احیاء منابع زنده برای نسل های حاضر و آینده و کوشش برای تعریف یک رژیم واحد حفاظت از محیط زیست دریایی، با حمایت سازمانهای بین المللی، در قالب برنامه محیط زیست دریای خزر، از اردیبهشت ماه 1377 (1998) اقدامات و کوشش مشترک جهت حفظ و نجات محیط زیست دریای خزر را شروع کردند.

در سال 1382 (2003) یک کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای خزر موسوم به کنوانسیون تهران را امضاء کرده و در تاریخ 12 آگوست 2006 برابر با 21 مردادماه 1385 لازم الاجرا شدن این معاهده نامه را بعنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند.

از این رو 21 مردادماه نقطه عطفی در تاریخ همکاریهای زیست محیطی در رابطه با دریای خزر محسوب می گردد. این کنوانسیون منطقه ای با توجه به اینکه تنها معاهده زیست محیطی مورد توافق پنج کشور حاشیه دریای خزر و تنها بستر همکاری جهت حفاظت و نجات اکوسیستم منحصر بفرد دریای خزر می باشدمناسب همکاری های منطقه ای کشورهای حاشیه دریای خزر بوده و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

5 کشور ساحلی دریای خزر با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیت های انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم پایدار در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر و آینده، با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیت های مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می نماید، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر، با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمان های بین المللی مربوطه، و با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریایی خزر کنوانسیون تهران را امضا کردند.

پروتکل های الحاقی به کنوانسیون تهران

طی سالیان گذشته زیرمجموعه کنوانسیون تهران 4 پروتکل ذیل توسط دبیرخانه موقت کنوانسیون، برنامه محیط زیست سازمان ملل و کشورهای عضو کنوانسیون تهیه و طی جلسات متعدد کارشناسی مورد آنالیز و بازبینی نهاده شده است. با عنایت به این مهم که جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن شرایط خاص جغرافیایی، بیشترین زیان را به دلیل عدم ملاحظات زیست محیطی کشورهای ساحلی متحمل می گردد و تنها می تواند به وسیله اعمال فشارهای قانونی و حقوقی به بهره گیران از این دریا از منافع خود دفاع نماید، همیشه با نظر مثبت جهت نهایی شدن پروتکل های مذکور در کلیه جلسات کارشناسی منطقه ای این پروتکل ها با ترکیب هیاتی متشکل از نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت امور خارجه، سازمان شیلات ایران و سازمان بنادر و دریانوردی شرکت فعال داشته است.

پروتکل آمادگی، واکنش و همکاری منطقه ای در مشاخصه با سوانح آلودگی نفتی

در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم (123) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون الحاق به این پروتکل درجلسه علنی روز یکشنبه مورخ 15/5/1391 مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای محترم نگهبان به تصویب رسید و در تاریخ 19/6/91 توسط ریاست محترم جمهور جهت اجرا به سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ شد.

این پروتکل 90 روز پس از تصویب توسط کلیه کشورها در مجالس شان لازم الاجرا خواهد شد. در حال حاضر کلیه کشورها به غیر از قزاقستان این پروتکل را در مجالس خود به تصویب رسانده اند.

موقعیت استراتژیک دریای خزر بین اروپا و جنوب شرقی آسیا، این دریا را شاهراه اصلی برای حمل و نقل کالا میان اروپا و کشورهای ساحلی خزر، ترکیه، خاورمیانه و آسیای شرقی کرده است. اما از آنجائیکه خزر محصور در خشکی است، ظرفیت تحمل آن نیز نسبت به دریاهای دیگر محدودتر است. پروتکل آمادگی، واکنش و همکاری منطقه ای در مشاخصه با سوانح آلودگی نفتی به نحوه مقابله با آلودگی های نفتی که در اثر سوانح دریایی ممکن است در دریای خزر روی دهند می پردازد که بر اساس آن، متعاهدین باید تمامی تدابیر مناسب جهت آمادگی و مقابله با سوانح آلودگی نفتی ، ایجاد سیستم ملی مقابله با آلودگی نفتی توسط دولتهای عضو و تهیه دستورالعمل هایی برای جوانب کاربردی، عملیاتی و فنی ایجاد نمایند.

این پروتکل پس از سال ها بحث و آنالیز توسط کارشناسان کشورهای عضو کنوانسیون تهران، انتها در سومین نشست کشورهای عضو کنوانسیون در قزاقستان به امضای مسئولین محیط زیست کشورهای حاشیه دریای خزر رسید و تحت عنوان پروتکل آکتائو (محل امضای پروتکل در قزاقستان) نام گرفت.

بر اساس ماده 8 این پروتکل، هر طرف متعاهد در راستای نظام های ملی آمادگی و واکنش نسبت به نشت نفت، متعهد می گردد که در صورت بروز نشت نفت اقدام هایی از جمله؛ ارزیابی های ضروری درخصوص ماهیت، گستره و پیامدهای احتمالی سانحه آلودگی نفتی یا حسب مورد، نوع و مقدار تقریبی نفت و جهت و سرعت گسترش نشست نفت، هر اقدام عملی ممکن به منظور پیشگیری، کاهش و تا حد امکان محو آثار سانحه آلودگی نفتی، نظارت بر آلودگی نفتی و آگاه ساختن سایر طرف های متعاهد از تحولات مربوط به سانحه آلودگی نفتی اقداماتی که بعمل آمده یا برنامه ریزی شده است و تشویق و حمایت از اجرای برنامه دریای خزر برای همکاری منطقه ای برای مقابله با آلودگی نفتی در موارد اضطراری به عمل آورد.

همچنین بر اساس ماده 9 این پروتکل، هر طرف متعاهد می بایست اقدام های لازم را به عمل آورد تا اطمینان حاصل کند که کشتی های حامل پرچم آن طرح اضطراری آلودگی نفتی را به گونه ای که مطابق مقررات مربوط بین المللی مورد احتیاج است، همراه داشته باشد.

هر طرف متعاهد فرماندهان کشتی های حامل پرچم خود را موظف خواهد نمود که در صورت بروز سانحه آلودگی نفتی از نظام نامه های مندرج در طرح اضطراری تبعیت کرده و به ویژه اطلاعات دقیق درباره کشتی و محموله آن که با اقداماتی که قرار است به موجب ماده 8 این پروتکل اتخاذ گردد، مرتبط است را به اطلاع مقام های صالح ملی برسانند و با این مقامات همکاری نمایند.

پروتکل حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی های ناشی از منابع و فعالیت های مستقر در خشکی

چهارمین کنفرانس کشورهای عضو کنوانسیون تهران در تاریخ 22-20 آذرماه 1391 (12-10 دسامبر 2012) با شرکت وزرا و معاونین وزرای محیط زیست کشورهای عضو این کنوانسیون در شهر مسکو برگزار گردید. در این کنفرانس متن پروتکل حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی های ناشی از منابع و فعالیت های مستقر در خشکی مورد تصویب کلیه کشورهای عضو نهاده شده و توسط ایران و ترکمنستان در همان اجلاس به امضا رسید.

روسیه و قزاقستان نیز در مهلت 6 ماه اعلام شده پروتکل را به امضا رساندند و آذربایجان نیز مستقیما برای تصویب پروتکل توسط مجلس کشور خود اقدام کرد.

این پروتکل به کاهش آلودگی دریای خزر ناشی از منابع مستقر در خشکی می پردازد. ورود چنین آلودگی هایی به دریا عمدتا به وسیله رودخانه ها صورت می گیرد. پیش نویس متن این پروتکل در جلسات متعددی که بسیار هم بحث برانگیز بوده اند توسط کارشناسان منطقه مورد بازبینی نهاده شده و نهایتا در این جلسه متن پروتکل تایید نهایی شد.

در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی مورخ 18/5/94 کلیات این پروتکل مورد تصویب نهاده شد.

پروتکل حفاظت تنوع زیستی

این پروتکل به حفاظت از تنوع زیستی دریای خزر با تاکید بر حفاظت گونه ای و همچنین حفاظت از زیستگا هها می پردازد. این پروتکل در پنجمین کنفرانس کشورهای عضو کنوانسیون تهران که در اردیبهشت ماه 1393 در ترکمنستان برگزار گردید مورد تایید نهایی نهاده شده و به امضای وزرای محیط زیست ایران و ترکمنستان رسید.

سایر کشورها نیز در مدت زمان معین پروتکل مذکور را امضا خواهند کرد و یا مستقیما برای تصویب آن در مجالس خود اقدام خواهند کرد. این پروتکل در حال حاضر مصوبه هیات دولت را دریافت کرده و مراحل تصویب توسط مجلس شورای اسلامی را طی می نماید.

پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی

بر اساس این پروتکل کشورهای عضو متعهد می گردند تا پیش از اجرای طرح های بزرگ که محتمل است اثرات سوء فرامرزی برای سایر کشورها در منطقه دریای خزر ایجاد نمایند، مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی انجام داده و گزارش آن را به دبیرخانه کنوانسیون و کشورهای عضو درخواست نماینده ارائه دهند.

این پروتکل هنوز تحت آنالیز کارشناسی توسط کشورهای منطقه واقع شده است.

تور پاریس: تور پاریس: سفر به نگین شهر ها اروپا و فرانسه