دیپلمات خوب آرمان، امکان و توان را همزمان در نظر می گیرد - شیوا مارکت

وی سخنرانی خود را با طرح این سوال شروع کرد که آیا دیپلماسی در دنیاداری عصر یک تمدن و چند فرهنگ جایگاهی دارد یا اینکه قیل و قال از میان رفتن دولت، واژگونی سیاسی و مقررات دنیای شدن همه چیز را چنان دگرگون نموده است که دیپلماسی دیگر معنایی ندارد.

رجایی با تبدیل این پرسش به سه قسمت الف) دنیا یک تمدن و چند فرهنگ چیست؟ ب) دنیاداری چیست؟ پ) دیپلماسی کجا واقع شده است؟، مفروض های خود را به این شرح ارائه داد:

*مطالعه بازیگری و نقش آفرینی آدمی در عرصه کنونی

*عدم پذیرش دولت به عنوان یک واحد کارآمد مطالعاتی و جایگزینی آن با واحد تمدن

*جوامع یا در حال توسعه هستند یا در تعطیلی تاریخی به سر می برند

وی بعد از ارائه این سه فرض به بخش اول پرسش های خود بازگشت و در صدد روشنگری در مورد دورانی برآمد که انسان امروز در آن به سر می برد.

به گفته رجایی، با اتحاد دو مقوله پردازش و اطلاعات، دورانی از بشریت شروع شد که به آن عناوینی چون تمدن تجاری، تمدن مافوق تجدد و غیره اطلاق می گردد.

وی در ادامه با این نگرش که در دنیاداری عصر یک تمدن و چند فرهنگ دولت مرده است، مخالفت نموده و استدلال خود را با این مثال ساه پیش برد که تا وقتیکه اوراق هویتی شما نظیر پاسپورت و گواهی فوت توسط یک دولت تایید می گردد، خود اثباتی بر وجود دولت است.

اما وی در ادامه از ظهور لایه ای جدید سخن گفت و تاکید نمود که عصر جدید لایه تمدن اطلاعاتی را که با فعل پردازش و پرداختن کار می نماید، بر دو لایه قبلی یعنی تمدن کشاورزی و صنعتی افزوده است و تاکید نمود که دنیا امروز کشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی است و بر بازیگر صحنه دنیای واجب است که در هر سه صحنه خوب عمل کند.

وی از تمدن عصر جدید به عنوان ساختاری افقی یاد کرد که در آن ابتکار و گفتمانِ جدید قاعده بازی را می ریزد.

به گفته رجایی، دوران صنعتی عصر یک تمدن و یک فرهنگ بود حال آنکه تمدن پسا صنعتی این فرصت را فراهم نموده است که فرهنگ ها هر چند کوچک صدا داشته باشند که البته لازمه اینکه صدای آنها طنین داشته باشد نیازمند ابتکار عمل به عنوان مقوله ای است که بر ساختار قبیله ای -ریاستی و یا دولت محور افزوده شده است.

به این ترتیب، در عرصه موجود نیازی به آن نیست تا از هر نظر شبیه دیگر بازیگران باشی و حتی از این چشم انداز فرهنگ تسامح نیز اعتبار سابق خود را از دست می دهد. برعکس در دنیا کنونی، دولت ها هزینه می نمایند تا فرهنگ های متفاوتی داشته باشند - دولت هایی که در آنها فراوری و توزیع قدرت و ثروت بر اساس پردازش اطلاعات، فراوریات صنعتی و کشت و زرع است.

به گفته رجایی، در عصر حاضر، فردیت شالوده شکن، فرا تجدد یا پست مدرن اساس تمدن را می سازد به این معنا که فلاسفه دنیا سنتی به وجود حقیقت اذعان داشتند و به همین دلیل به دنبال آن می رفتند اما جرات پیدا کردن آن را نداشتند حال آنکه در دنیا متجدد، فلاسفه با شعار ما می توانیم و پیدا می کنیم پیش می روند و علم پوزیتیویسم یا اثبات گرایی از همین جا ناشی می گردد.

رجایی در پاسخ به بخش دوم پرسش های خود مبنی بر اینکه دنیاداری چیست، گفت: بازیگر دنیای خوب بومی - دنیای است چرا که اگر بومی نباشد، ریشه ندارد و اگر دنیای نباشد افق ندارد.

به باور وی، دنیاداری سه پایه دارد: مُلک، مصلحت، تدبیر و تامل که گوشه ای از پایه سوم به دیپلماسی وصل می گردد.

وی همچنین با بیان این مطلب که ظرف یکی است اما محتوی فرق دارد، تاکید نمود که دنیاداری انواعی دارد و به عنوان مثال نوع آمریکایی آن از نوع انگلیسی متمایز است.

رجایی در پاسخ به بخش سوم سوالات خود به شرح مقوله دیپلماسی پرداخت و گفت: دیپلماسی عبارت است از پیش برد و رهبری رسمی، هوشمندانه و خردمندانه که این گزینه آخر شامل مصلحت اندیشی در ورای مرزها و در کشور مهمان می گردد.

به عقیده وی، کارویژه های یک دپیلمات به این شرح است و وی باید بداند:

*ارتباط متمایز از تماس است به این معنی که وظیفه دیپلمات در درجه نخست آن است که چگونه و از چه روشی توان ارتباطی خود را بالا ببرد. از این رهگذر، تماس مقدمه برقراری آشنایی است حال آنکه در سطحی بالاتر، ارتباط مقدمه برقراری دوستی است.

*دیپلمات باید قادر به تمایز قائل شدن بین تبادل نظر و پیغام رسانی باشد و این ایرادی است که نمایندگان کنگره آمریکا همیشه به باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور گرفته اند مبنی بر اینکه وی برای ما سخنرانی می نماید و از در تبادل نظر وارد نمی گردد.

*اطلاع رسانی متمایز از انتقال داده است. در این باره به مثالی استناد می گردد مبنی بر اینکه معلم بد داده انتقال می دهد، خوب اطلاعات و عالی حکمت.

*تقلیل اصطکاک و حساسیت متمایز از مدافعه است و دیپلماتی که به موضع دفاع بیافتد از همان ابتدا شکست خورده است.

*کارویژه نمادین متمایز از پوزش گری است. دیپلمات باید بداند که برای پوزش گری ساخته نشده و در عین حال باید حضوری مداوم داشته باشد به این معنی که وی مصداق فرهنگی است که نماینده آن است.

رجایی در نهایت تاکید نمود که دیپلمات باید نسبت به سه پایه دنیاداری مطلع باشد و برای خود از مُلک، مصلحت ، تدبیر و تامل تعریفی داشته باشد چرا که آنچه از درون برنیاید، شکوفایی ندارد.

به بیان ساده، یک دیپلمات خوب سه مقوله آرمان، امکان و توانش را همزمان در نظر می گیرد.

رجایی اظهارات خود را با این جمع بندی انتها داد که در عصر اطلاعاتی، نگرش تمدنی پیچیده خواهد بود و در آن کنش باید جای واکنش و پاسخ را بگیرد.

نهایت آنکه به عقیده وی، دنیاداری عبارت است از فراوری همزمان سیاست، اقتصاد، موسیقی، هنر، خاطره سازی و هر آنچه که در مقوله دانش گنجانده گردد.