ماجرای قدیمی ترین مسجد ایران و یک نامگذاری بی فرجام! - شیوا مارکت

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، نامش تاریخانه است؛ نامی ترکی - فارسی به معنی خدای خانه؛ بنایی منحصر به فرد که در خیابان شهید مطهری دامغان توجه هر بیننده ای را به خود جلب می نماید، اما همین بنای شگفت انگیز، سال هاست چشم انتظار یک تابلو است!

پلان مسجد، کاملا عربی و مصالح و ساختمان به شیوه ایرانی و به سبک کاخ های ساسانی ساخته شده است. تاریخانه سادگی خاصی دارد که عجیب به دل می نشیند؛ نه از شکوه و تکلف کاشی کاری های دوره صفوی خبری هست، نه از گنبد و ایوان های رفیع دوره ایلخانیان و تیموریان. تنها یک شبستان است با 26 ستون در ضلع جنوب غربی، یک محراب ساده در میانه رواق های شبستان و طاق های ضربی و ستون های قطور و مدور که دور تا دور حیاط ساده و بدون حوض را گرفته اند و شکوه و آرامشی دلنشین به فضا بخشیده اند.

ساختمان بنای تاریخانه مربوط به سده دوم هجری است و نمونه بسیار زیبا و کاملی از مساجد سده های شروعین اسلام به شمار می رود. شیوه معماری مسجد برگرفته از معماری ساسانی است. طاق های مسجد از آجر است و به طاق های دوره پیش از اسلام یعنی عهد ساسانی همانندی و همسانی بسیار دارد و آن را شبیه مسجدالنبی نموده است.

در جنب مسجد تاریخانه سمت شمال، مناری وجود دارد که با آجر ساخته شده و ارتفاع آن 26 متر است و 86 پله از داخل دارد، محیط آن در پایین در حدود 13 متر است و به نسبتِ ارتفاع منار از سطح زمین، از محیط آن کاسته می گردد؛ طوری که دور منار در بالا به 8 متر و 60 سانتیمتر می رسد. این منار سکو ندارد و از روی زمین مدور ساخته شده است. نقوشی از آجر در روی منار است که به منزله نما و تزیین آن محسوب می گردد. در میانه مناره کتیبه ای از آجر به خط کوفی است که فقط الامیر السید الاجل از آن خوانده می گردد. بلندای این منار در قدیم بیشتر بوده و گویا در اثر زلزله قسمتی از بالا و کلاهک آن فروریخته است. بانی این منار بختیار ابن محمد، حاکم ایالت قومس و ممدوح منوچهری دامغانی است که منار مسجد جامع سمنان نیز از بنا های وی به شمار می رود.

دو سال چشم انتظاری برای تعویض یک تابلو!

این بنای فاخر و بی نظیر با همه این توصیفات، اما مورد بی مهری مسئولان قرار گرفته و سال ها است که چشم انتظار تغییر نام تابلو این خیابان است؛ خیابانی که علی رغم مشخص نام علامه شهید مرتضی مطهری، اما دامغانی ها آن را به نام ایستگاه می شناسند.

تغییر نام این خیابان به نام یکی از کهن ترین آثار تاریخی می تواند در گسترش و ترویج فرهنگ گردشگری و توسعه پایدار دامغان نقش موثری ایفا نماید. از این رو با سیدماکان ترابی عضو شورای شهر دامغان و رئیس کمیسیون میراث فرهنگی شورای شهر پیرامون این مصوبه و کم و کیف ماجر بها تبادل نظر نشستیم.

این عضو شورای شهر دامغان با تاکید بر اینکه همه شهروندان باید در مدیریت شهری خودشان را سهیم بدانند و کمترین اثر این کار ارتقای مسئولیت اجتماعی آنان است، گفت: در دوره پنجم شورای شهر دو بار کوشش شد تا خیابان منتهی به مسجد تاریخانه که در حال حاضر به خیابان علامه شهید مرتضی مطهری نامیده می گردد، به خیابان تاریخانه تغییر کند.

می گفتند سابقه ندارد نام یک خیابان، یک اثر تاریخی باشد!

ترابی یادآور شد: این موضوع مرحله اول که در کمیسیون نامگذاری مطرح شد، رای نیاورد. بعضی اعضا می گفتند سابقه ندارد نام یک خیابان به نام یک اثر تاریخی باشد که با جستجوی ساده در اینترنت موارد متعدد و مشابهی را یافتند که این شائبه از ذهن بعضی اعضا پاک شد. بعضی از اعضا نیز بحث هزینه های تعویض تابلو ها را مطرح کردند تا اینکه از امام آدینه شهرستان و رئیس شورای فرهنگ عمومی دامغان نظر خواسته شد و وی با قرائت آیه 106 سوره بقره مَا نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ۗ. هیچ آیه اى را منسوخ یا ترک نمى کنیم مگر آنکه بهتر از آن یا همانند آن را مى آوریم. موافقت خودش را با این تغییر نام اعلام و بیان نمود: پیشنهاد بسیار خوبی ا ست فقط طبق آیه فوق بهتر است مکانی مناسب تر برای نام شهید مطهری بیابید و امر ایشان صورت گرفت.

وی ادامه داد: از این رو مقرر شد بلوار حد فاصل میدان شهید شاهچراغی تا پایان که به مجموعه امامزادگان جعفر و محمد منتهی می گردد و بلوار طوس نام دارد، به بلوار شهید مطهری تغییر نام پیدا کند.

تاثیر عدم تغییر نام یک خیابان در اصلاح ساختار کمیسیون نامگذاری شورا

عضو کمیسیون میراث فرهنگی شورای شهر توضیح داد: فرایند عدم تغییر نام خیابان شهید مطهری به خیابان تاریخانه، منجر به اصلاحاتی در ساختار کمیسیون نامگذاری شورای شهر دامغان شد؛ تا پیش از این به اشتباه برای مشاورین حق رای قائل بودند که با توجه به نص صریح قانون و پیگیری رئیس شورا این ساختار اصلاح شد.

وی ادامه داد: در سال 97 برای مرتبه دوم که موضوع تغییر نام خیابان مطهری به خیابان تاریخانه مطرح شد، با رای قاطع اعضا تصویب شد و فرمانداری در کمیته تطبیق نیز آن را تایید کرد، همه مقدمات آن انجام شد، تابلوی خیابان تاریخانه نیز ساخته شد و تصمیم گرفته شد در روز 15 دی ماه که روز تاریخانه نامگذاری شده است همایش ملی روز تاریخانه با رونمایی از تابلو خیابان تاریخانه شروع به کار کند.

ترابی اضافه نمود: عصر یکی از روز ها نزدیک به 15 دی ماه به جلسه فوق العاده شورای شهر با موضوع لغو مصوبه تغییر نام خیابان تاریخانه دعوت شدم، اما به دلیل اینکه خارج از شهر بودم، حضور نیافتم. در این جلسه علاوه بر اعضای شورای شهر، نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی، نماینده استانداری سمنان و نماینده دستگاه اطلاعاتی شهرستان حضور داشتند. نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی، در این جلسه ضمن اعلام مخالفت با این تغییر نام اظهار نموده بود شهروندان دامغانی به نام شهید مطهری بیش از سایرین حساس هستند و با این تغییر امکان آشوب و هرج و مرج در شهرستان وجود دارد. در مقابل، مسئول امنیتی وقت شهرستان با تاکید بر اینکه برقراری امنیت به عهده این سازمان بوده و تا به امروز یک مورد گزارش هم برای حساسیت این تغییر نام نداشته ایم، موافقت خودش را با این تغییر نام اعلام نموده بود؛ با این حال نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی با اصرار بر پرهیز از این تغییر نام، از نارضایتی خانواده شهید مطهری با این تغییر خبر داده و گفته بود علی مطهری فرزند شهید نیز مراتب گلایه خود و خانواده شان را نسبت به احتمال تغییر نام خیابان شهید مطهری اعلام نموده است.

عضو شورای شهر دامغان در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا مبنی بر اینکه با وجود مصوبه شورا و تایید کمیته انطباق فرمانداری چرا مصوبه مربوط به تغییر نام خیابان شهید مطهری به خیابان تاریخانه، عملیاتی نشده است؟، یادآور شد: برای همه موضوعات نمی توان کشمکش و اختلاف ایجاد کرد و با توجه به مخالفت مجدد فرماندار وقت دامغان و نماینده استانداری سمنان، نباید این موضوع را تبدیل به شکاف عمیق کنیم و بر انجام بعضی از امور پافشاری کنیم.

وی گفت: مسئولان شهرستان دامغان در سخنرانی 15 دی ماه روز تاریخانه وعده دادند که در اسرع وقت از خانواده شهید مطهری دلجویی می گردد و تا تاریخ 12 اردیبهشت که روز شهادت آن شهید است، موضوع تغییر نام پیگیری و به خاتمه برسد، اما این وعده هیچ وقت عملی نشد و بعید است با وسعت نظر خانواده شهید مطهری و شان و منزلتی که این خانواده دارا هستند، برای تغییر نام خیابانی در دامغان مخالفت نمایند، افزون بر اینکه مقرر شده بود بلوار طوس به نام شهید مطهری مزین گردد.

ترابی اضافه نمود: یکی از عوامل شکوفایی آثار تاریخی و میراث فرهنگی ترویج فرهنگ گردشگری به عناوین مختلف است و علی رغم محدودیت های اعتباری در دستگاه های مختلف اجرایی دامغان تغییر نام یک خیابان یاری قابل توجهی به رشد و توسعه بخش گردشگری خواهد بود.

عضو کمیسیون میراث فرهنگی شورای شهر با تاکید بر حفظ آثار باستانی و احیای فرهنگ حراست از این آثار، یادآور شد: جلسات متعددی برای آزادسازی املاک اطراف مسجد تاریخانه تشکیل و زمین معوض از طرف شهرداری هم معرفی گردید، اما با توجه به اینکه املاک مذکور بین ورثه متوفیان بود، پیروز به انجام این کار نشدیم.

منبع: ایبنا

مجله آزمون اول: مجله آزمون اول: مجله خبری تحلیل صنایع آموزشی و کارگاهی