بعضی به اسم نوشتن برای عاشورا کتاب سازی می نمایند - شیوا مارکت

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: ابومخنف درست است که سال 157 از جهان رفته است اما در حدود 50 سال بعد از واقعه عاشورا در حالی که هنوز به منابع اصلی دسترسی وجود داشته است اقدام به نوشتن مقتل کرد و در این بین سه منبع را بیشتر نمی توان تصور کرد؛ نخست اسرا و بازماندگان که ابومخنف به آنها مراجعه نموده است، افرادی مثل همسر زهیر بن قین، دوم گزارش دشمن که ابومخنف به آنها نیز مراجعه نموده است و منبع سوم ائمه اطهار(ع) که او از آن بزرگواران نیز روایت می نماید؛ البته پیش از او نیز مقاتلی نوشته است و حداقل سه مقتل را می شناسیم، برای مثال مقتل جابر بن یزید بن جعفی که استاد ابومخنف بود و در سال 128 هجری قمری از جهان رفت؛ او زمان واقعه عاشورا حدودا 10 ساله بوده و در طول عمرش متنی را تنظیم، روایت را جمع آوری و مقتلی را ارایه می نماید، بعضی حتی جابر را اولین مقتل نویس دانسته اند.

وی اضافه کرد: اما فرد دوم قاسم بن اصبغ بن نباته مجاشعی فرزند صحابی حضرت امیر(ع) بود که روایات پراکنده ای از او برجای مانده است و به جز آن از وی چیزی به دست ما نرسیده است؛ همچنین مورد دیگر مقتل حصین بن عبدالرحمان سلمی کوفی متوفای 136 هجری قمری است که روایت کامل و منسجمی از مقتل امام حسین(ع) دارد که استاد جعفریان آن را استخراج نموده و به چاپ رسانده است، حصین بن عبدالرحمان سلمی کوفی در زمان واقعه عاشورا چهل سال سن داشت و در شهر کوفه حضور داشت، لذا واقعه کربلا را با یک واسطه و وقایع کوفه را بی واسطه نقل می نماید. بعدها نیز افرادی نظیر نصر بن مزاحم منقری، هشام کلبی مقاتلی نگاشتند و افرادی چون طبری در کتاب تاریخ طبری و شیخ مفید در الارشاد برش هایی از مقاتل را ذکر نموده اند.

این پژوهشگر در خصوص مزیت ها و کاستی های مقاتل گفت: مهمترین مزیت مقاتل متقدم از حیث تاریخی بودن و نزدیک به واقعه بودن است مانند مقتل ابومخنف، اما این مقاتل یک نقص هم دارند، اینکه از عدم جامعیت برخوردار هستند برای مثال در مقتل مذکور چندان به حضرت عباس(ع) پرداخته نشده است و البته نَه اینکه ابومخنف غرضی داشته باشد؛ همچنین بعضی مقاتل دیگر آن دوره که عدم جامعیت داشته یا لزوما گزارش های صحیحی ندارند.

طاووسی خشنود اضافه کرد: از سوی دیگر مقاتلی که از قرن هفتم به بعد داریم و مواردی نظیر لهوف و مثیرالاحزان از جهات دیگری نقص دارند، این نقص به اعتبار گزارش هایشان بر می گردد، البته از جهاتی نیز می توانند مزیت داشته باشند چراکه از نگاه عرفانی، کلامی، اخلاقی واقعه عاشورا و آنچه که رخ داد را تحلیل کردند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در بخش دیگری از مباحث خود در خصوص آسیب هایی که آثار عاشورایی را در زمانه کنونی تهدید می نماید، اظهار کرد: اساسا به دلیل علاقه مردم به موضوع عاشورا، شاهد گسترش کمی در این آثار هستیم در حالی که کیفیت لازم، رعایت نمی گردد و در مواردی حتی کتاب سازی صورت می گیرد، از سوی دیگر موضوع عاشورا مخاطب، بازار و مشتری و در نتیجه فروش دارد بنابراین بعضی آسیب ها در مکتوبات کنونی دیده می گردد که به بعضی از آنها اشاره می کنم.

وی اضافه کرد: گاهی استناد منابع در این آثار ضعیف است، ممکن است که مولف اساسا صلاحیت تشخیص اعتبار منابع را نداشته باشد و فکر کند هر گزارشی که هرکجا ارایه شده است درست است، یا به منابع دست دوم استناد کند یا حتی برداشت خودش را ذکر کند، همچنین در مواردی استناد به گزارش ضعیف دیده می گردد؛ گاهی منبعی در دست داریم که صد درصد معتبر نیست، بعضا ممکن است از نظر گزارش دارای اشکالاتی باشد، بعد تصور کنید مولفی با وصفی که پیش تر گفتم بیاید و آن گزارش ضعیف را محور کارش قرار دهد.

این پژوهشگر توضیح داد: ذیل مقتل نویسی و به طور کلی آثار عاشورایی، بعضی نیز به تایید مشهورات در کتاب های خود افتاده اند، فکر می نمایند که هرچه بین مردم مشهور است را باید تایید نمایند و حتی شواهدی نسبت به درستی آن بتراشند تا آن باور عمومی از بین نرود، در چنین شرایطی کتاب از نظر علمی آسیب می بیند. در این بین تصور کنید که فردی از روی چنین کتابی روضه بخواند بعد از او سوال نمایند که چرا چنین خواندی و او بگوید: استادم این موضوع را در کتابش نقل نموده است در حالی که همان استاد که چنین کتابی را نوشته است این مساله را قبول ندارد و بنا بر مصلحت در کتابش آورده است.

وی در بخش دیگری از مباحث خود در خصوص اهمیت دارا بودن تخصص در نگارش آثار تاریخی به ویژه واقعه کربلا گفت: نویسنده چنین آثاری حتما باید تخصص داشته باشد، باید با منابع تاریخ اسلام، آشنا بوده و روش پژوهشی را بداند. از این مساله مطلع باشد که هر روایتی را چه کسی نقل نموده است، با علم رجال، تراجم، کلام آشنا باشد، این گونه نیست که هرکسی از راه برسد بتواند در زمینه عاشورا قلم بزند. از سوی دیگر فرد باید کتاب شناس باشد.

طاووسی خشنود در ادامه و در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا کمیت بر کیفیت آثار عاشورایی سایه افکنده است، گفت: این مساله اختصاصی به عاشورا ندارد، به طور کلی اختصاص به عرصه مباحث دینی دارد و علت آن است که این مباحث مخاطب عمومی دارد و بنابراین اگر کتابی عامه پسند باشد مشتری خود را خواهد داشت فارغ از اینکه کیفیت داشته باشد یا نداشته باشد، معتقدم فارغ از نظارت های دولتی اگر کتاب هایی که در بازار فراوری می شوند به درستی نقد گردد چه بسا مانع از آن می گردد که هرکسی دست به قلم برده و آثار ضعیف فراوری کند و یا خدای ننموده موجب وهن اهل بیت(ع) گردد.

kheimehnews.ir: خیمه نیوز، با مجله اخبار شامگاهی خیمه نیوز همراه شوید.